tag:blogger.com,1999:blog-26280496200118548762024-03-23T03:16:58.015-07:00Toponimia do Concello de VIVEIROA inmensa riqueza toponímica galega (aprox 1/3 de toda a do estado), xuntada co relativamente amplo rexistro documental, dan ao estudo da toponimia galega un particular interese.
Achegámonos cunha perspectiva amateur a esta afeizón, que cremos contribúe a pór en valor a historia dos lugares, do país.Xosé Gonzálezhttp://www.blogger.com/profile/16295748184812609511noreply@blogger.comBlogger1125tag:blogger.com,1999:blog-2628049620011854876.post-65031330886201610452013-05-03T15:28:00.305-07:002024-03-21T11:36:44.170-07:00Apuntes de Toponimia do concello de VIVEIRO<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn7s6SV0iKn_E_ZmdFhmWrA9r07W9Pnkp8jnVPb5nuTzWARpXRQ-9SB2Z3BHUCawNKCpdFmsxgbcX1MIQURajsePc9GmuoZE_wZvWXLBRLR5VKPQtMKsIT6Hwz4OQlLOMWQIxxuffpSCE/s1600/62px-Escudo_de_Viveiro.svg.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn7s6SV0iKn_E_ZmdFhmWrA9r07W9Pnkp8jnVPb5nuTzWARpXRQ-9SB2Z3BHUCawNKCpdFmsxgbcX1MIQURajsePc9GmuoZE_wZvWXLBRLR5VKPQtMKsIT6Hwz4OQlLOMWQIxxuffpSCE/s1600/62px-Escudo_de_Viveiro.svg.png" /></a></div><span style="color: #444444;">
A toponimia do concello de Viveiro é un reflexo da rica macro e micro historia dos pobos que aquí se asentaron e habitaron.<br />
Xa que logo, podemos atopar primeiramente topónimos de orixe prerromana, entre os que temos desde o río Landro ata Landrove, así como o río de Loiba, irmán etimolóxico da parroquia do mesmo nome. De aí pasamos polas innúmeras trazas da nosa cultura latina como no nome das <i>uillae </i>de <i>Flavinius </i>(Chavín) ou <i>Bonimentius </i>(Boimente), pasando polos ecos de tradición xermánica, as tamén antigas <i>villae </i>de <i>Wistrimirus </i>(Castramil, nada que ver cos castros) ou <i>Aroaldus </i>(Aralde).<br />
Os tempos de guerras refléxanse nas referencias aos postos de vixía, como a Costoira, o Monte de Faro ou As Fachas.<br />
As referencias á pesca son tamén innúmeras, desde a Atalaia ata a Balea.<br />
A páxina achega, pois, este percorrido, en orde alfabética, que pretendemos sexa usado como material de consulta para aqueles que tivesen interese polo que hai agochado tras dos nomes dos lugares.<br />
<br />
Nota: non reproducimos a lista exhaustiva, excluímos aqueles con significado transparente.</span><br />
___________________________________________________________<br />
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>ABELEDO </b>(Galdo -lugar das Chairas)<br />Este topónimo remite a un terreo no que abundan as abeleiras.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>ABELLEIRA, A</b> (Galdo)</span><br />
<span face=""><div><div>Este lugar figura atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "enel marco que se halla en el lugar de Jimarreira y de este a otro que esta en el lugar de abelleira en medio de la casa que havita maria rodriguez viuda" ... </i></div><div><i><br /></i></div><div>O termo "abelleira" significa o mesmo que "colmea" ou "enxame". <span face="">Por tanto, o topónimo remite a un lugar no que hai colocadas colmeas. </span><span face="">Nalgúns casos, o lugar estaba cercado, para protexer as colmeas dos animais, e un tanto lonxe da poboación.</span></div></span>
<span face=""><br /><b>ABRELA, A</b> (Covas)<br />Diminutivo de "abra", 'baía pequena onde poden fondear as embarcacións' (cf. <a href="https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/abra">RAG</a>).</span><br />
<span face="">Sobreira definía "abra" como "<i>cualquer espazo de mar na terra, sen porto nin</i></span><br />
<span face=""><i>nada</i>" (cf. J. Sobreira, Fr. J. "<i>Papeletas de un diccionario gallego. Ms. s. XVIII</i>", Ed. de J. L. Pensado. 1979).</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>ABUÍN </b>(Boimente, Valcarría)<br />De <i>(uilla) Avolini</i>, forma en xenitivo de <i>Avolinus</i>, referindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, expotación agraria) que hubo neste lugar. Este é un nome de orixe latina.<br /><br /><b>ACEAVELLA </b>(San Pedro de Viveiro -lugar dos Muíños)<br />De "acea vella", onde unha "acea" é un muíño fariñeiro que move a auga por medio dunha gran roda colocada verticalmente.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ACEÑAS, AS</b> (Viveiro)<br />Tamén chamado "As Aceas", que é a versión máis común en galego, descoñecemos a razón pola preferencia do termo en castelán cando foi oficializado o topónimo.<br />Os apelativos "acea" e "aceña" proveñen do árabe <i>as-sanya</i> 'nora, muíño da fariña'. No dicionario "acea" é definida como "Muíño situado nunha ría, que aproveita para o seu funcionamento a auga acumulada durante a preamar". Este foi o caso deste lugar.<br />As aceas non tiñan "rodicio" senón unha roda vertical similar a unha nora.</span><br /><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><b>ACIDO, O </b><span face="">(Galdo)</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Este topónimo é interpretado por Nicandro Ares como derivado do latín <i>acinitum</i>, sitio onde abunda o <i>acinus </i>'herba silvestre, acio'. Cf. p. 505 de N. Ares. "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I.</span><br />
<span face="">Este lugar figura co nome "ACIDO" no dicionario de Madoz (séc. XIX).<br /><br /><b>ADRADO, O</b> (Covas)<br />Unha "adra" é "a parte que correspondeu a cada veciño cando se dividiu un monte comunal". Neste caso sería un "(monte) adrado", monte comunal repartido. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=adra&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
</div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>ALAMPARTE </b>(Landrove)<br />Fermoso nome, a partir de "alemparte", un adverbio arcaico co significado de "da outra banda, do outro lado", aplicado a terreos e lugares, indicando "da outra banda do río".<br /><br /><b>ALBARIÑO, O</b> (Viveiro)<br />Segundo Navaza, os termos "Albariña" e "Albariño" son diminutivos de "albar" para formas fitotonímicas como "carballo albariño", "uva albariña" ou "toxo albariño". Tamén sindica que algúns dos topónimos "Albariño" e "Albariña" podería ser diminutivo de "árbore", de arboriña > alboriña. Cf. G. Navaza, </span><span face="">2006.</span><span face=""> "</span><a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf"><i>Fitotoponimia Galega</i></a><span face="">". </span><br /><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><b>ALBOI</b> (Celeiro, Faro)<br /><div>Aparece atestado no Catastro de Ensenada para Faro de 1753, ao describir os límites da freguesía:</div> .. "al sitio de alboy"...</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Deriva dun <i>*(uilla) Albonii</i>, forma en xenitivo de <i>Albonius</i>, referindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval que existiu neste lugar. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O nome <i>Albonius</i>, xa atestado en época romana na Península Ibérica e na <a href="https://archive.org/stream/OrigineEStoriaDeiCognomiItaliani/Origine%20e%20storia%20dei%20cognomi%20italiani_djvu.txt">italiana</a>, tería orixe quer latina, a partir de <i>Alb(i)us</i>, ou prerromana</span></span><span style="font-family: arial;">.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>ALFEIRÁ </b>(San Pedro de Viveiro)<br />Este lugar de Alfeirá debe remitir ao apelido dun antigo posesor do lugar. Os Alfeirán</span></span><span style="font-family: arial;"> foron unha das catro liñaxes máis importantes de Viveiro. </span></div><div><span style="font-family: arial;">O apelido "alfeirán" debeu provir dun alcume, pois alfeirán ten varias acepcións:</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">* 'persoa que se alfeira ("encrespa, irrita") facilmente'.<br />* Derivado de "alfeiro": "coidador de porcos". É un termo recollido no galego medieval e no portugués actual. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=alfeiro">Priberam </a>e <a href="http://sli.uvigo.es/DDGM/ddd_pescuda.php?pescuda=alfeir*&tipo_busca=lema&comodins=s">DDGM</a>.<br />* Derivado de significado alternativo de "alfeiro": "gado que non cría. É un termo tamén recollido no portugués actual. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=alfeiro">Priberam</a>.</span><br />
<span face="">Este lugar figura rexistrado con este nome no Dicinario de Madoz (séc. XIX).<br /><br /><b>ALLÁS</b> (Chavín)<br />Plural de "allal", "alleiro", terreo plantado de allos ou propicio para eles.</span><span face=""> Algúns destes topónimos aludirían aos allos bravos, que </span></span><span style="font-family: arial;">abundan en campóns e prados, e teñen certo interés para o gado</span><span style="font-family: arial;">. Así o propón Coromines (OC, voz Aiades) para topónimos cataláns na montaña como Puig dels Alls ou Mas de l’Aller.</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""> A existencia do topónimo "Allares" en Valcarría reforza esta hipótese - n</span><span face="">o entanto, Navaza mantén a dúbida sobre a súa orixe </span><span face="">fitotoponimia (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega").</span><br />
<span face=""><br />Aínda que haxa outras posible interpretacións, semellan improbables. A</span></span><span style="font-family: arial;"> orixe que postula Nicandro Ares para este topónimo, a partir do patronímico </span><i style="font-family: arial;">Allius,</i><span style="font-family: arial;"> aínda que non se poida descartar, sería estraña, pois tería sido unha forma mixta, co uo do xenitivo xermánico, </span><i style="font-family: arial;">Allianes</i><span style="font-family: arial;">, non imposíbel mais improbábel. Se xuntamos esta baixa probabilidade coa alta ocorrencia como fitotopónimo (e.g. en Valcarría), aplicamos a "navalla de Occam" e decantámonos por ser plural de "allal", a solución máis económica. </span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>ALLARES </b>(Valcarría)<br />Pode remitir a un terreo plantado de allos ou propicio para eles. Dado que as aliáceas abundan en campóns e prados, e teñen certo interés para o gado, algúns destes topónimos aludirían aos allos bravos. Así o propón Coromines (OC, voz Aiades) para topónimos cataláns na montaña, como Puig dels Alls o Mas de l’Aller. </span><span face="">A existencia do topónimo ALLÁS en Chavín reforzaría esta hipótese. </span><span face=""><span face="">No entanto, p</span>ara Allares, Navaza mantén a dúbida da súa orixe semántica (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega").</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br />
<span face="">Alternativamente, non se pode descartar tratarse da variante de "anllares", do latín <i>angularis</i>, indicando un punto de unión de dous ríos ou un cóbado do río. Porén, o cóbado máis do Rego do Loureiro,o máis próximo, non queda moi preto, senón a máis de medio quilómetro, polo que non semella a interpretación máis probable. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Dada a existencia de "Os Allás" en Viveiro e "O Alleiral" en Muras, que son claros abundanciais, a interpretación máis probábel debe ser a primeira indicada. </span></span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>ALTAMIRA </b>(Viveiro, Galdo, Faro)<br />É un topónimo relativamente frecuente en Galiza e no resto da Península. Aínda que pareza ter un significado transparente, moi probablemente non ten nada que ver co verbo "mirar", senón que é un topónimo de orixe prerromana.<br />De feito, mira é un elemento presente en hidrónimos como Mirante (<*Mira-nt-i), Miranzo (<*<i>Mira-nt-io</i>), etc, que inclúen sufixos -nt- de orixe prerromana. É interesante reparar tamén en Mirela, coa típico diminutivo do cauce alto dos ríos (e.g. o "Sarela"), que volve a confirmar o carácter hidronímico do elemento *mira. Para confirmar aínda máis este carácter hidronímico, estes casos de Viveiro e Galdo, os "Altamira" están situados á beira do río. Da mesma raíz tamén derivarían outros hidrónimos como "Mera".<br />En canto ao elemento inicial "al-t-", podería corresponder coa raíz indoeuropea <i>*al-</i> 'elevar', o mesmo que o latín <i>altus </i>ou o celta <i>alto</i>.</span><br />
<span face=""><br />No entanto, tamén podería ter acontecido que a orixe do</span><span face="">s tres topónimos "Altamira" existentes no concello tivesen relación co viscondado de Altamira, talvez este fose o lugar orixe de tal viscondado ou ben simplemente propiedade do viscondado, tal como comentamos de seguido.</span><span face=""> </span><br />
<span face="">Viveiro pertenceu no século XV ao primeiro Visconde de Altamira, aínda non é claro se a orixe do viscondado de "Altamira" foi en Galiza ou non. Parece ter sentido que fose así, e que tivese a orixe na poboación de "Altamira" en Galdo. Alternativamente, tamén se postula que tivese a orixe na "Altamira" de Cabezón de Pisuerga (Valladolid), un cerro onde houbo unha fortaleza ata o século XIX (cf. <a href="http://apellidovivero.blogspot.com.es/2013/03/el-vizcondado-de-altamira-y-los.html">aquí</a>); sexa como for, tal como indicamos, poderia ser que o nome referise a propiedades do dito viscondado.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar figura con este nome no dicionario de Madoz (séc. XIX).<br /><br /><b>ALVARELLE </b>(Covas)<br />Podería corresponder con <i>(uilla) Arborelli</i>, forma en xenitivo de <i>Arborellus</i>, nome en diminutivo de <i>Arborius</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe latina.<br />Alternativamente, o termo podería proceder dun dimunutivo de árbore, <i>arborella</i>, que tería relaxado a pronuncia a arborelle como ocorre noutros casos con esta terminación. Cf. <a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">aquí</a>.</span><br />
</span><div style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-size: medium; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: 400; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: start; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
</div>
<span style="font-family: arial;"><br />
</span><div style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-size: medium; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: 400; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: start; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>AMARELÁ </b>(Galdo)<br />Este topónimo xa foi estudado por Piel, derivándoo de <i>(uilla) Amarellana</i>, indicando que a antiga <i>uilla </i>tería pertencido a unha persoa chamada <i>Amarellus </i>(cf. J. Piel, "<i>Estudos de linguística histórica galego-portuguesa</i>"). Se fose este o caso, estaría emparentado co topónimo Marelle existente en <a href="https://toponimiaribadeo.blogspot.com/2020/06/toponimia-de-ribadeo.html">Ribadeo</a>.</span><br />
<span face=""><br />Alternativamente, derivaría do hidrónimo prerromano paleoeuropeo <i>*am-</i>, cun significado relativo a "suco, canle, cavar". Indica Bascuas que </span></span><span style="font-family: arial;">queda preto de Engrobas, xermanismo co </span><span style="font-family: arial;">significado afín de graba, foxa (cf. p. 212 de E. Bascuas "</span><i style="font-family: arial;">Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i><span style="font-family: arial;">"). Estaría, por tanto, relacionado cos topónimos Amosa (varios), A Amoá (Cabanas) e As Amoás (Sumoas).</span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-family: arial;"><span face="">Tampouco se pode descartar que simplemente veña do adxectivo amarelo, no sentido de "(terra) amarelenta" ou, como indica Nicandro Ares, citando a Leite, remita ao nome dunha planta de cor amarela. Cf. N. Ares, 2011. "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I. </span></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar figura con este nome no dicionario de Madoz (séc. XIX), aínda que vén sen o til, como ocorre cos demais nomes.</span><br />
<span face=""><br /><b>AMARGOSO, O</b> (Boimente, Chavín)<br /><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">O Catastro de Ensenada para Chavín (1753) atesta este lugar ao mencionar os límites da freguesía:</span></span></div> <i> ..."del que sigue tambien al marco de amargoso"...</i></span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-family: arial;"><span face="">O significado incerto, probablemente de "O Margoso", ou "O Samargoso".<br />No caso de derivar de "Margoso", indicaría "lugar onde abunda a marga, rocha arxilosa de cor abrancazada, moi rica en cal, usada para fertilizar a terra".Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=margoso&tipo_busca=lema">DdD</a>.<br />Esta hipótese refórzaa a existencia do topónimo "A Margosa" no concello de Pol e "O Prado Marguento" en Cangas.<br />Teóricamente, tamén "margoso" puido ter o significado de "morteiro", 'lugar estercado para viveiro de hortalizas". Este é o significado de "marxal", adicional ao de "lugar onde abunda a marxa ou margo". Porén, rexeitamos en principio esta hipótese por localizarse "O Amargoso" en terreo de monte, impropio para este fin.<br />Unha alternativa probábel é a de derivar de "O Samargoso", "lugar onde abunda o samargo" (saramago). Así, existen "As Samargueiras" en Cospeito e "O Monte do Samargal" en Monfero. A evolución daríase ao esquecerse o signficado orixinario, e por "etimoloxía popular" evolucionar "O Samargoso"> "Os Amargosos"> "O Amargoso".<br />Se analizamos a distribución xeográfica, pódenos dar algunha pista: a variante "samargo" dáse maiormente no oeste de Galiza, frente ao leste que mantén "saramago". Isto ocorre tamén na toponimia, onde no norte se rexistran un "Samargueira", dous "Samargoso", un "Samargal", dous "Amargoso/a", e un "Amargosal" frente ao centro e sur onde que rexistran 17 "Saramagoso" ou "Saramagal". Todo isto, parece apontar a que os dous topónimos "Amargoso" proveñan de "Samargoso". Porén, tampouco é proba concluínte.<br /><br />Finalmente, cremos que se pode desbotar unha orixe na caracterización do terreo de "amargo", referido á calidade da terra ou asociado ao alcume de antigo posesor. A razón para rexeitalo é que o sufixo -oso serve para adxetivar nomes (chuvia/chuvioso), en canto neste caso "amargo" é xa adxectivo, e por tanto *"amargoso" nin existe nin é necesario.<br /><br /><b>AMIDAL, O</b> (Covas)</span></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: arial;"><b>AMIDO, O </b>(Faro)<br />Lugar onde abundan os ameneiros ou amieiros.</span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-family: arial;"><br /><b>AMEIXOA, A</b> (Vieiro)</span></div>
</div>
</div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Debe aludir á acción de ameixoar </span>(xuntar as ovellas, o gado), o mesmo significado que os topónimos A Ameixoada (O Vicedo) e, por tanto, remitir ao lugar onde se realizaba o ameixoamento. Trataríase, xa que logo, dun deverbal do mesmo modo que temos, por exemplo, os topónimos "A Estoxada" e "A Estoxa" remitindo á acción de estoxar (tirar os toxos), ou A Cavada, etc. </span></span><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face="">Por outro lado, Nicandro Ares interpreta Ameixoa como diminutivo do substantivo "ameixa" ‘molusco bivalvo comestible’ (cf. N. Ares, <i>"Estudos de toponimia galega"</i>. Vol I, 2011). Porén, non parece moi probable esta orixe para un topónimo.</span><br />
<span face="">Carolina Pérez considérado como posíbel diminutivo do homónimo "ameixa" 'froita da ameixeira', do latín <i>damascēna </i>e con abundante presenza na toponimia (cf. C. Pérez. 2015. "Toponimia e variación dialectal en galego. Os topónimos rematados en -oa, -oá, -úa, -uá").</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Sen negar ningunha das hipóteses anteriores, penso que debe máis ben aludir á indicada ao comezo, á acción de ameixoar, tanto polas razóns indicadas ao comezo como tamén por consideracións dialectais: preto de Viveiro atopamos os lugares de Nogueiroá (Miñotos) e A Eiroá (O Vicedo), que parecen indicar que o diminutivo do latín -<i>ola </i>nesta zona derivou a -óá, co cal se Ameixoa fose diminutivo, nesta zona correspondería un **Ameixoá.</span><br /><span face=""><br /><b>ARADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<span face="">Sen documentación antiga que probe o contrario, o máis probabel é a orixe obvia en "arada", do verbo "arar", aludindo a unha terra que previamente estaba improdutiva, probablemente a monte, dada a situación deste lugar. Existen topónimos deverbais similares relativos a tareas agrícolas, tais como "As Cavadas" ou "A Estoxada".<br />Alternativamente, podería ter unha orixe en "hedrada". Así tería evoluído do latín <i>hederata </i>> a eerada > a erada> a arada, tal como postula Martínez Lema (cf. <a href="http://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=13&cad=rja&ved=0CDYQFjACOAo&url=http%3A%2F%2Frevistas.ucm.es%2Findex.php%2FMADR%2Farticle%2Fdownload%2F39198%2F37795&ei=z2j7UpfsDcOS0AXowoCIDg&usg=AFQjCNG9mCGYjUHK_PQOQLwKoRrzXDjBgg&sig2=aXolhEyVeWR0LFHmRjE4qw&bvm=bv.61190604,d.bGQ">aquí</a>).<br />Tamén podería vir de "adrada", de "adra", "a parte que correspondeu a cada veciño cando se dividiu un monte comunal". De feito rexístrase o topónimo "Adrado" en Covas.<br />Finalmente, aínda nos queda tamén a alternativa prerromana: Edelmiro Bascuas apuntou a posibilidade de parte dos topónimos "Arada" existentes na xeografía galega e portuguesa ter derivado da forma <i>*arat-</i>, presente en hidrónimos de orixe paleoeuropea, formada da raíz indoeuropea <i>*er-</i>'moverse'. Cf. p. 31 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ARALDE </b>(Magazos)<br />Derivado de <i>*(uilla) Aroaldi</i>, forma en xenitivo dun posesor medieval chamado <i>Aroaldus</i>, nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face="">Este lugar figuraba aínda como habitado, con este nome, no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ARANDOS, OS</b> (Boimente)<br />Derivaría de "Os Sarandos", e este á súa vez de "Os Serandos", topónimo tamén rexistrado na Coruña. Na Coruña tamén existe "O Sarandón", que confirmaría "Sarandos".<br />"Serandos" podería estar relacionado con "Serantes" e, por tanto, podería ser de orixe céltico ou precéltico, vindo da raíz indoeuropea <i>*ser-</i> 'movimento, fluxo'.<br />Alternativamente, podería derivar de "arando", o froito da arandeira, aínda que non sexa nome común na zona, polo menos actualmente.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>AREA</b> (Faro)<br />Ata o século pasado, o apelativo "area" tiña tamén a acepción de "areal", "praia", se ben esta acepción, se ben logo perdeuse na fala en favor do termo "praia". No entanto, perviviu na toponimia, de aí que atopamos praias chamadas "Area Longa" ou "Area Grande".</span><br />
<span face="">Concretamente, este núcleo de poboación de Area xa aparece nun documento mindoniense de 877 no que menciona unha "<i>Villam de Arena sub monte de Faro</i>", sen dúbida correspondente con este topónimo. </span><br />
<span face="">En Area estivo a antiga vila romana e altomedieval de Estabañón. De feito, aínda Area f</span><span face="">iguraba como "<i>Area de Escabañon</i>" no <a href="http://www.ine.es/prodyser/pubweb/censo_pecheros/tomo1.pdf">Censo de Pecheros</a> de 1528, onde Escabañon é unha gralla por Estabañón. Este</span><span face=""> antigo núcleo de poboación, do que quedan restos arqueolóxicos, que quedou asulagado polas augas (u</span><span face="">n estudo da Universidade da Coruña sobre a altura das mareas do ano 500 A.C. ata o 500 D.C. concluíu que desde entón o nivel subiu dous metros</span><span face="">). As escavacións realizadas hai unha década atoparon alí restos de dúas vilas, unha tardorromana e, encima, outra medieval (cf. <a href="http://www.lavozdegalicia.es/noticia/lugo/2007/03/29/localidad-viveirense-area-oculta-dos-villas-superpuestas-tardorromana-medieval/0003_5673872.htm">aquí</a>). Atopáronse restos de factoría de salazóns antiga, aínda que sen datar con precisión (cf. p. 38 de </span><span face="">L. Lagóstena</span><span face=""> "</span><span face="">La producción de salsas y conservas de pescado en la Hispania Romana ..., <a href="https://books.google.es/books?id=9qARYJmoyXAC&pg=PA38&lpg=PA38&dq=burum+area&source=bl&ots=bk_SpfjEm6&sig=4rCqiibH7WmYzszwXiaXlN8RcLY&hl=gl&sa=X&ved=0ahUKEwj1jKzZ4rzYAhVLsxQKHcNgAyQQ6AEIZjAP#v=onepage&q=burum&f=false">Part 3</a>)</span><span face="">.</span><br />
<span face=""><br /><span face=""><b>ARMADA</b></span><b>, A</b> (Galdo)</span><br />
<span face=""> Unha "armada" remite a unha trampa para cazar animais.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>AROI </b>(Valcarría)<br />A orixe deste topónimo, ligado a un núcleo de poboación, estaría en <i>(uilla) Aronii </i>ou en<i> </i></span><i>(uilla) Aaroni</i><span face="">, formas en xenitivo respectivamente de </span><i>Aronius</i><span face=""> ou de </span><i>Aaronus</i><span face=""> referindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla</i> (granxa, explotación agrícola). Se o nome orixe fose <i>Aronius</i>, tería orixe latina (dunha previa orixe etrusca). Se a orixe for </span><i>Aaronus</i><span face="">, este é antropónimo de orixe hebrea, a través da tradición cristiá greco-latina.</span><br />
<span face="">Existen dous núcleos de poboación chamados "Arón", en Cedeira e en Cerdido respectivamente, que terían a mesma orixe. O "Arón" de Cerdido figura atestado en 1473 como "<i>Aroee</i>", o cal semella confirmar algunha das dúas orixes indicadas.<br /><br />Alternativamente, podería tratarse dun hidrónimo <i>*arone</i>, derivado da raíz paleoeuropea <i>*er-/*or-</i>. Esta é a orixe que propón Bascuas (cf. p. 26 de E. Bascuas, "<i>Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i>"). No entanto, cremos que se pode rexeitar, tratándose os "Arón" e "Aroi" coñecidos de núcleos de poboación, semella máis probábel proviren dunha forma en xenitivo indicando nome de posesor da <i>uilla </i>altomedieval.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar figura con este nome no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>ARREDOADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<span face=""> Do verbo "arredoar", coas dúas acepcións: "rodear, ir arredor" e "redondear". De feito, neste caso dá nome a un lugar situado nunha curva, nun couce do terreo.</span><br />
<span face="">Este lugar figura con este nome no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span><br />
<span face=""><br /><b>ASNA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<span face=""> Orixe incerta, podería ter a orixe no termo "asno", quer referido ao alcume dun antigo posuidor, quer a unha situación anecdótica.<br />Alternativamente, pode derivar da raíz paleoeuropea <i>*ap-s-</i>, frecuente en hidrónimos. Cf. p. 179 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>.<br /><br /><b>ÁSPERA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Magazos -lugar do Outeiro)</span><br />
<span face=""> Alén da alusión a "terreo áspero", tamén se refire a terreo de bouza, ou terreo escarpado. Viría de "(terra) áspera", ou incluso do latín "<i>aspera loca</i>" (cf. pp. 306 de A. Moralejo. <i>"Toponimia gallega y leonesa"</i>. 1977).<br />Falta comprobar se tamén neste caso (o mesmo que ocorre e.g. no caso da "Aspra" das Negradas), parece corresponder á acepción rexistrada noutras zonas do norte: un cerro de superficie rochosa (cf. <a href="http://www.vacarizu.es/d6/articulo/de-toponimia-menor-aguayesa">aquí</a>).<br /><br /><b>ATALAIA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Celeiro)</span><br />
<span face="">Unha "atalaia" é un lugar de vixilancia; neste caso sería de vixilancia para a captura das baleas e similares similares que entraban na ría. </span><br />
<span face="">Atalaia deriva do árabe <i>aṭ-ṭalā’iʕ </i>"os sentinelas"; temos a voz "atalaieiro" co sentido de "vixilante, outeador de baleas".<br />Hai topónimos "Atalaia" en toda a costa da Mariña: en Bares, Viveiro, Xove, Burela, etc.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">A pesca da balea era común no Cantábrico desde antigo. Xa en 1286 hai documentada actividade baleeira no porto de Prioiro (Ferrol). Bares e San Cibrao aparecen citados en 1291.<br />Nos primeiros tempos, a actividade baleeira nas costas galegas era desenvolvida maiormente por pescadores vascos. </span><span face="">No final</span><span face=""> do século XVI, os galegos xa desprazaran totalmente aos baleeiros vascos. </span><br />
<span face="">A captura intensiva neses séculos levaría á práctica extinción da especie nas costas galegas a finais do século XVII, cesando a actividade baleeira costeira.<br />Cf. <a href="http://www.asociacionbuxa.com/patrimonio/detalle/153">aquí</a>.</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">Figura atestado n</span><span face="">o ano 1291 un préstamo aos baleeiros de Bares: "</span><span face=""><i>Et </i></span><span face=""><i>disso que pinnorara aos baleeyros de Vares vi çentos mor</i>". Tamén figura en</span><span face=""> 1349 </span><span face="">un "<i>Johan Peres baleeyro</i>", en Pontedeume, cando actúa de testemuña (cf. E. Cal. "</span><a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf"><span face="">Colección diplomática </span><span face="">medieval do </span><span face="">Arquivo da Catedral </span></a><span face=""><a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf">de Mondoñedo</a>"</span><span face="">).</span><br />
<span face=""><br /><b>AURÁ</b> (San Pedro de Viveiro)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Este núcleo de poboación figura xa con este nome no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">A forma Aurá debe provir de "A Ourá", femenino de Ourao, pois o diptongo "au" non se mantén no romance galego.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Este topónimo (Ourá) debe </span></span><span style="font-family: arial;">tratarse dun</span><span style="font-family: arial;"> xentilicio, </span><span style="font-family: arial;">o mesmo que as poboacións tamén viveirenses de O </span><span style="font-family: arial;">Ourao e Ouraos. R</span><span style="font-family: arial;">emitirían, por tanto, a uns posesores ou fundadores, oriúndos do vale do Río Ouro, ou dun sitio chamado "Ouro" ou similar.</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><br /></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, o profesor J. M. Piel interpretouna como derivada de *<i>(uilla) Auriana</i>, (dun nome de posesor latino Aurianus. Isto formalmente semella encaixar, pero esta hipótese de J.M. Piel </span></span><span style="font-family: arial;">non se explica </span><span style="font-family: arial;">probabilisticamente</span><span style="font-family: arial;"> a frecuencia dos </span><span style="font-family: arial;">Ourao(s) e Aurás existentes na zona, próximos do Rio Ouro, nin a outra concentración de Aurá en Cariño, </span><span style="font-family: arial;">Costaurá en Mañón, preto de Couzadoiro, e preto da poboación de Ourao (Loiba). Sería moita coincidencia que os posesores </span><i style="font-family: arial;">Aurianus</i><span style="font-family: arial;"> fundasen sempre as súas explotacións agrícolas ao lado de ríos Ouro/Oiro.</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;">Ver OURAO para máis detalles.</span></div></span><span face=""><br /><b>BALADÁS </b>(Chavín)<br />De "Abeledás", plural de "abeledal", lugar con abelairas.<br />Aínda que as formacións con doble sufixo abundancial (-edo + -al) non son frecuentes, tampouco sería un caso excepcional, así "louredal", "toxedal", etc.<br />Alternativamente, aínda que non semella moi probable, derivado de *valadal, no sentido de "abundancia de valados".<br />Existe outro "Baladás" en Valdoviño, así como un "Valadás" en Melide. </span><span face="">A aférese nestes casos non é estraña, así "O Abelaedo", lugar do concello do Vicedo, é xeralmente pronunciado como "O 'belaedo".</span><br />
<span face=""></span>
<br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>BALEA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Viveiro -lugar de Naín)</span><br />
<span face="">O lugar xa aparece atestado como "Balea" no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coalleira (cf. E. Cal, 1983. "El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira"). </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Neste lugar hai un casarío, situado entre Naín e Naín de Arriba.</span><br />
<span face="">Dada a situación do lugar, non preto da costa, non alude directamente ao mamífero de dito nome. N</span><span face="">on moi lonxe desta "Balea" atopamos o "Muíño da Balea", ao pé doutros muíños.</span><br />
<span face="">O topónimo debe provir dunha adxectivación como "A (terra) balea", indicando a súa pertenza a unha persoa apelidada Balea (ou </span><span face="">alcumada </span><span face="">Baleo). De feito, aparece un "</span></span><span style="font-family: arial;">Fernan Balea"</span><span style="font-family: arial;"> nun documento de 1486, relativo a un foro a un veciño de Valcarría, do muíño sito en Portocelo (cf. E. Cal, "</span><span style="font-family: arial;">Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo"). Este cóengo aparece tamén nun documento do 1471 como fiador </span><span style="font-family: arial;">(cf. E. Cal, "</span><span style="font-family: arial;">De Viveiro en la Edad Media", in Estudios Mindonienses nº 7).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">No concello de Ortigueira atópase tamén o lugar d'O Baleo.</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><b>BALGUETA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">Ver "A Valgueta".</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>BALSA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face="">Este rego está atestado no Catastro de Ensenada para Valcarría (1753) ao mencionar a existencia dun muíño "<i>al sitio da Balsa</i>".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O topónimo "balsa" é de orixe prerromana, e indica unha charqueira, un estanque, e tamén un lugar onde medra a vexetación.<br />F. Villar derívaa da raíz indoeuropea<i> *bhel-</i> 'branco, brillar', con extensión -s-. Cf. p. 299 de <i>"Indoeuropeos y no indoeuropeos en la Hispania prerromana".</i><br />Alternativamente, cremos que podería ter a orixe na raíz indoeuropea <i>*uel-</i> 'virar', que Bascuas apunta para "Baleira" (cf. p. 315, E. Bascuas. <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>). <br />Finalmente, A. Tovar asígnalle unha orixe pre-indoeuropea, por ter correspondencia co vasco.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br />
<span face=""><b>BALSEIROS, OS</b></span><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">Debe remitir ao apelido ou alcume "Balseiro", dos antigos posesores do lugar. De feito este apelido xa está atestado en Galiza no século XIV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). Reforza esta hipótese o feito de ser un apelido frecuente na Mariña e no Ortegal (cf. CAG).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /><span face="">Tamén podería aludir a un terreo cuberto de balsas ou charqueiras, aínda que non parece encaixar.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>BANDEXA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro)</span><br />
<span face="">O topónimo "Bandexa", aínda que semelle un significado transparente, moi probablemente se trate dun hidrónimo de orixe prerromana indoeuropea. </span><br />
<span face="">En efecto, </span><span face="">E. Bascuas e outros autores (V. Cocco ,J. M. Blázquez) para derivar topónimos como "Banduge" ("<i>bandugium</i>" en 1115, en Mesão Frio), semella que "Bandexa" derive da base hidronímica indoeuropea <i>*band-</i> 'gotear' (<i>IEW </i>95). Cf. p. 51 de E. Bascuas <i>"Aquis Ocerensis .." in ""Paleohispánica"</i>, núm 7, 2007 </span><span face="">(</span><a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/27/28/2.bascuas.pdf">aquí</a><span face="">).</span><br />
<span face="">Tamén Boullón Agrelo deriva o topónimo Bandoxa (Oza dos Ríos) desa base hidronínima *<i>band</i>-, de onde derivaría tamén a divindade acuática prerromana <i>Bandoga </i>(cf. p. 150 de A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span><br />
<span face="">Este topónimo está presente tamén como hidrónimo no Valadouro e en Cervo.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><b>BARRAL, O</b> (San Pedro de Viveiro)</span></div><div><span style="font-family: arial;">Topónimo transparente, referido a un terreo con abundancia de barro.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Este lugar xa figura atestado no </span><span style="font-family: arial;">1396</span><span style="font-family: arial;">, asociado a un Fernán do Barral,</span><span style="font-family: arial;"> nun documento relativo ao lugar de Valdemirós (cf. MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 115r, traslado ao Libro do Cabido polo notario Pedro Fernández: 1416-II-12). </span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /><b>BARALLA </b>(Chavín)<br /><b>BARALLA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente, Galdo)</span><br />
<span face="">O topónimo Baralla ten un significado e unha orixe controversa. En Galiza atopamos unha chea de "A Baralla", "As Barallas", así como as formas diminutivas "Baralloá", "Baralló" e </span><span face="">"Baralloca",</span><span face=""> </span><span face="">o que demostra que era un apelativo de uso común antigamente.</span><br />
<span face=""><span face="">Segundo M. Pidal, tanto Baralla como os portugueses </span></span></span><span style="font-family: arial;">Baralha e Baralhada en Portugal, e mais os españois Baraja, Barajas, Barajores</span><span style="font-family: arial;">, Barajuén.</span><span style="font-family: arial;"> Cf. </span><a href="http://books.google.es/books?id=ZG1SRQ1YLg0C&pg=PA797&dq=%22baralla%22+etimologia+varalia&hl=gl&sa=X&ei=loSWUcWZD8qV7AamyoDwDQ&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=%22baralla%22%20etimologia%20varalia&f=false" style="font-family: arial;">aquí</a><span style="font-family: arial;">. Alude, xa que logo, a un cercado. Esta etimoloxía parece encaixar sendo un topónimo frecuente.</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face="">No galego medieval, e aínda conservado, "baralla" tiña o significado de "rifa, disputa". Algúns autores interpretan </span><span face="">que se referiría a lugares onde xurdiron litixios pola súa propiedade ou usufruto. </span><span face="">Porén, parece haber excesivos topónimos "Baralla", e semella unha excesiva cantidade de "rifas". Amais diso, non encaixaría nalgúns deles, como os mencionados Baralloca e Barallobre. Tampouco encaixarían ben outros "O Baralló". </span><span face="">O profesor Bascuas tamén interpreta así o caso de "Baralláns". </span><span face="">Cf. </span><a href="http://www2.lingue.unibo.it/studi%20celtici/6-Bascuas.pdf">aquí</a><span face="">. </span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span><span face="">A interpretación de orixe prerromana tamén é plausible, tendo en conta a existencia de Barallobre e de Baralloca. Aínda que Barralloca non fose citado por Bascuas dentro dos topónimos con orixe na raíz indoeuropea *<i>war</i>- 'auga', podería ter esa orixe. Apoiando esta hipótese, reparamos no típico sufixo prerromano -oca > -<i>okka</i>, ou tamén "Barallobre", coa terminación -bre que se asocia ao celta -briga 'fortificación'. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">O lugar deste nome situado en Galdo figura atestado no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span><br />
<br />
<b>BARBEITO</b><span face=""> </span><span face="">(Magazos)</span><br />
<span face="">O dicionario define "barbeito" como "terra de labor que se deixa descansar unha tempada sen sementar", ou tamén "terra de secaño".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b>BARGO, O </b><span face="">(Faro, San Pedro de Viveiro -lugar do Barral)</span><br />
<span face="">Un "vargo" ou "bargo" é unha laxe ou lousa delgada, por veces usada para separar fincas.</span><br />
<span face="">Indicaría un lastrado ou palizada, cos indicados vargos, cunha finalidade quer divisoria, quer de protección.</span><br />
<span face="">A orixe de "vargo" é prerromana, celta, o mesmo que en castelán </span><i>várgano </i><span face="">'</span><i>Cada uno de los palos o estacas dispuestos para construir una empalizada'</i><span face="">. No medieval "</span><i>Liber Testamentorum</i><span face="">" da Catedral de Oviedo menciónase "</span><i>facere sepes et varganos</i><span face="">", onde tamén semella indicar unha clase de valado ou palizada.</span><br />
<br />
<b>BATÁN, O</b><span face=""> (Chavín, Galdo)</span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">O Batán de Chavín debe corresponder cun dos atestados no Catastro de Ensenada para Chavín (1753) :</span></span></div> <i> ..."dos Batanes de vatanar paño que llaman sayal, del Pais, "...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">A voz batán vén do latín </span><i>battere</i><span face="">, bater, golpear. Os antigos batáns de auga eran dispositivos destinados á operación de abatanar ou bater os panos e teas de lá ou liño fabricados nos teares caseiros. O tecido era batido por dous mazos hidráulicos. O batido tiña como finalidade desengraxar o tecido e darlle corpo. </span><br />
<span face="">Os batáns ficaban ao pé dos ríos e ao funcionar facían gran ruído.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>BASANTA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Topónimo que remite a unha (agra/terra) de Basanta", sendo "Basanta" o apelido do posesor.<br />O nome "Basanta" é de orixe prelatina, co elemento prerromano indoeuropeo "-nt-".</span><br /><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><b>BELLEGAL, O</b> (Chavín)<br />Ver "O Vellegal".</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>BETRIGO, O</b> (Landrove)<br />Probablemente derivado de <i>Wittiricus</i> ou <i>Wittericus</i></span><span face="">, o nome do antigo posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval á que alude o topónimo. É un </span><span face="">nome de orixe xermánica. </span></span><span style="font-family: arial;">É de notar que, sendo este caso, a escrita correcta debería ser "Vetrigo".</span></div><div><span style="font-family: arial;">Ten un curmán famoso, Guitiriz, coa mesma orixe etimolóxica.<br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>BICÁS, OS</b> (Valcarría)<br />Talvez orixinado nun alcume, de "terreos dos bicás", de "bical", "bicudo, con moito bico". No entanto, parece improbable, dada a relativa frecuencia deste topónimo en toda a zona, como p. ex. en Cervo.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>BIDUÍDO </b>(Galdo)<br />Indica un terreo onde abundan os bidueiros.</span><br />
<span face=""><br /><b>BIMBIAL, O</b> (Valcarría)<br />De "vimbial", lugar onde abundan os "vimbes", "vimes".<br /><br /><b>BOIBAL, O</b> (San Pedro de Viveiro)<br />O termo "boibal" podería derivar da raíz pre-latina <i>*boi-</i> 'rocha, pedra'. Isto parece encaixar ben no topónimo "Penas do Boival", no Cadramón (<a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">O Valadouro</a>).<br />Alternativamente, rexístrase "bovia" como apelativo e topónimo, en Asturias e León. Así, G. Álvarez rexistra o apelativo "bobia" ‘paso natural entre montes’, presente na toponimia de Asturias e de León (cf. G. Álvarez, <i>"El habla de Babia y Ladana", in Revista de Filología Española</i>. Anejo XLIX. 1949). Garvens alega referencias documentais medievais ("<i>illa bouia de Calabro</i>", "<i>illa bouia de Rouredo</i>").<br /><br />Canto ao significado, segundo esta acepción astur-leonesa, Concepción Suárez menciona o topónimo asturiano "La Boya" (Parana), ‘<i>pastos altos de verano ya en el límite con Alle</i>r’. O significado sería ben o de ‘pastos, prados’ ou ben o de ‘paso entre montes, cole’. As dúas etimoloxías propostas son, por un lado a de Garvens, que parte dun elemento prerromano<i> *bob </i>‘oco’, e que explicaría o significado de ‘pasaxe, porto’ (cf. F. Garvens, "<i>Die vorrömische Toponymie Nordspaniens</i>". 1961). Por outro lado, X. L. García e X. Concepción relaciónano co latín <i>bove </i>‘boi’. Cf. <a href="http://www.calzadadevaldunciel.es/web_anterior/etnologia/toponizam.htm">aquí</a>.<br /><br />Existe tamén "O barranco do Boibal" e as "Penas do Boival" no Cadramón (<a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">O Valadouro</a>).<br /><br /><b>BOIMENTE </b>(Boimente)</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">De <i>*(uilla) Bonimentii</i>, forma en xenitivo de <i>Bonimentius</i>, referindo ao nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un </span><span face="">nome de orixe latina.</span><br />
<span face="">No século XVIII atopámolo atestado como "Boiménte" (cf. aquí "Nomenclator o Diccionario de las ciudades, villas, lugares, aldeas, granjas, cotos redondos, cortijos...", 1789).<br /><br /><b>BOIRA </b>(Chavín)<br />No dicionario "boira" ten dúas acepcións: a de "pequena poza que forma a choiva nos terreos sementados", e a de "néboa".<br />Tanto "Boiro" como o análogo portugués "Bouro" tradicionalmente élle asignada orixe xermánica; así, Piel derívao do gótico ou suevo<i> *bûr</i> 'casa', abundante na toponimia francesa (Cf. p. 233 de J. Piel, <i>"Os nomes germânicos na toponímina portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo III).<br />Da mesma opinión é M. Costa, que o deriva do suevo *<i>būrjō </i>(v. Ostgermanisch, G. Köbler, "<i>Gotisches Wörterbuch</i>"), derivado do protoxermánico *<i>būram</i> 'casa, cuarto'. Cf. "<a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2008/11/de-roma-malburgo-pasando-por-boiro.html">Frornarea</a>".<br /><br />Por outro lado, tendo en conta o significado do apelativo "boira" mencionado previamente, cremos que non se pode descartar a orixe nun hidrónimo, podería vir dun antigo <i>*buria</i>, compartindo orixe co topónimo "Burela", tal como postulamos no blog sobre toponimia de Burela (ver <a href="http://toponimiaburela.blogspot.com.es/">aquí</a>).<br /><br /><b>BORRALLEIROS</b> (Vieiro)<br />Este núcleo de poboación, se observamos a microtoponimia do lugar, vemos que queda na zona de fincas chamada Borralleira. O máis probábel é que "Borralleiros" remita aos habitantes do lugar da Borralleira, que sería o nome orixinal.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O termo borralleira alude a un lugar onde se acumula a borralla, a cinza, o residuo de vexetais ou madeira totalmente queimada. no dicionario de 1918 da RAG indica a acepción de borralleira como "Montón de terrones hecho del campo o monte rozado para quemar, y el mismo ardiendo o ya quemado y apagado".<br />A orixe do topónimo estará, por tanto, nas actividades de roza: cando se cavaba na roza, facían borralladas cos toxos, etc, que servían de abono para o centeo ou trigo que se sementaba na roza.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>BORREIROS </b>(Galdo)<br /><span face=""><div>A orixe dos topónimos "Borreiros" podería aludir a "(terreos) borreiros", constituídos por "borra"na acepción de 'pouso, sedimento', por estar á beira do río e ser terra de aluvión ou ben residuo de queima para fertilizar o solo (cf. G. Navaza. "<i>O nome dos lugares. Saiáns</i>"), tendo este termo "borra" unha orixe prerromana. <span face="">Martínez Lema <a href="http://kit.consellodacultura.gal/web/uploads/adxuntos/arquivo/5cadb56aec667-toponimia_begonte_rabade.pdf">defende</a> igualmente para o mesmo topónimo de Begonte, a orixe en "borra"</span><span face=""> co significado de</span><span face=""> ‘sedimento, pouso’.</span></div><div><br /></div><div>No entanto, cremos máis probábel que Borreiros <span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">remita ao oficio dos antigos habitantes do lugar, que negociarían coa borra (do latín <i>burra</i> ‘la groseira’), ou tamén</span></span></span><span face=""><span face=""> "colmeeiros, comerciantes de cera en bruto", o que encaixa coas acepcións recollida nos primeiros dicionarios de galego (c</span>f. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=borreiro&tipo_busca=lema">DdD</a>)<span face="">. </span></span><span face="">Esta opinión basámola no feito de que o Catastro de Ensenada, para varios lugares rexístrao con esta acepción. En efecto, no Catastro de Ensenada para As Pontes (1752) aínda veñen atestadas varias persoas co oficio de borreiros, comerciantes de cera. </span>Igualmente, no Catastro de Ensenada, para Vilavella (1752) está atestado:</div></span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">.."<i>un lagar deestruxar Borras dezera</i>"...</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tendo en conta o anterior, e o feito de a grandísima maioría dos "Borreiros" e "Burreiros" trátarense de núcleos de poboación, cremos menos probábel que remitisen a </span><span face="">"borra" na acepción de 'pouso, sedimento'</span><span face="">. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>BOSTELO </b></span><span face=""> </span><span face="">(Viveiro)</span><br />
<b>BUSTELO</b><span face=""> </span><span face="">(Viveiro)</span><br />
<span face="">Bustelo é o diminutivo de "busto", lugar para pasto, "rabaño de gando vacún" ou "curral de bois e vacas".<br />O lingüista Joseph Piel matizou que especialmente se refire a “pastos altos, pastos de verán”, citando a Sarmiento, que xa adiantaba as mesmas ideas.<br />Gonzalo Navaza, na súa Toponimia de Catoira, di que os topónimos "Busto" e "Bustelo" naceron na Alta Idade Media como granxas ao cargo dunha familia de servos que coidaba os rabaños dun señor. Neste sentido, e seguindo a J. J. Moralejo, Miguel Costa deriva <i>bustum </i>do composto proto-céltico *<i>bou-st-om</i> 'estancia (para/de) vacas' (cf. <a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2010/01/umha-de-celtas-casa-e-estabulo.html">Frornarea</a>), á súa vez derivado da raíz indoeuropea *<i>gwōw</i> 'vaca' (IEW: 482).</span><br />
<span face=""><br /><b>BRIEIRO, O</b> (Faro)<br /><div>Aparece atestado no Catastro de Ensenada para Faro de 1753, ao describir os límites da freguesía:</div> .<i>. "y deste [marco] ba al do brieiro".</i>..</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Este topónimo foi estudado por Edelmiro Bascuas, que indica a súa situación ao pé de xunqueiras que o separan do mar (cf. pp. 454, E. Bascuas, 2001, <i>"Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses"</i>, n. 17). En efecto, Bascuas remíteo a unha raíz fitonímica, a mesma presente no topónimo medieval <i>Vallis Bria</i>, actual "A Valoría" (Mondoñedo). Bascuas asígnalle a "brión", "brieira" e "brieiro" un significado de "xunqueira, xuncal", e lígao cun tema <i>*brī-</i>, relacionado coa forma céltica <i>*brei-no-</i> "xunco, espadana" reconstruída como tal por Corominas. Máis recentemente, Martínez Lema apoia igualmente esta interpretación (cf. P. Martínez, "A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV).<br />Por outro lado, F. Villar relaciónao co céltico *<i>briga</i> 'altura', aínda que esta interpretación é rexeitada poderosamente por Bascuas (cf. pp. 423-490 de E. Bascuas, 2001, <i>"Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses"</i>, n. 17).</span><br /><span face="">No entanto, dada a situación do lugar, non propicio para os xuncais, pensamos que encaixa mellor interpretalo como "(camiño) vrieiro", de "vrea" 'vereda', camiño ancho. Esta acepción de "brieiro" xa a rexistrou Sarmiento (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=brieiro&tipo_busca=lema">DdD</a>).<br /><br /><b>BRIÓN, O</b> (Valcarría)<br />Este termo, o mesmo que "brieira" e "brieiro", indicando "xuncal, xunqueira". É palabra de orixe prerromana.<br />E. Bascuas remíteo a unha raíz fitonímica, a mesma presente no topónimo medieval <i>Vallis Bria</i>, actual "A Valoría" (Mondoñedo), ligado ao tema <i>*brī-</i>, relacionado á súa vez coa forma céltica *brei-no- 'xunco, espadana', reconstruída como tal por Coromines (cf. pp. 423-490 de E. Bascuas, 2001, <i>"Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses"</i>, n. 17). Esta opinión é compartida tamén por P. Martínez Lema. Cf. <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>.<br />Pola súa banda, Cabeza Quiles asígnalle unha orixe celta, con significado de 'castro, altura fortificada', talvez dun *<i>brigonem </i>(cf. F. Cabeza, "<i>A toponimia celta de Galicia</i>". 2014). No entanto, tamén recolle algunhas das interpretacións alternativas citadas seguidamente:<br />F. Villar (1995) postula unha orixe no elemento céltico <i>*brig-</i> "altura, elevación". Porén, Bascuas descartou que tivese que ver con *<i>briga</i>. De feito, indica o exemplo de Brión (Ferrol), para o que a documentación medieval cita como “<i>Briaria que fuit de fratribus…</i>”.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Carlos Búa apunta a esta posíbel orixe na raíz celta *<i>brig</i>- para o "Brión" de Vilouchada (Trazo), que figura no ano 818 como "<i>castro Brione</i>" (cf. C. Búa, "Toponimia prelatina de Galicia").<br /><br />Abundan os topónimos "Brión" por toda Galiza, tais como o concello de Brión, e lugares en Boiro, en Ferrol, en Bergantiños, en Rianxo, en Outes. É un topónimo xa documentado no século IX como <i>Brione</i>, e no século XII como <i>Brion</i> ou <i>Briom</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>BUDUAL </b>(Galdo)</span><br />
<span face=""><span face="">Aínda que non figura nos dicionarios de galego, si que se conserva no castelán-leonés a forma cognada</span><span face=""> "</span><span face="">bodonal", co significado de </span><span face=""> ‘zona húmida, charca</span></span></span><span style="font-family: arial;">, terreo enlamado</span><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">, </span></span></span><span style="font-family: arial;">xunqueira</span><span style="font-family: arial;">’, cunha</span><span style="font-family: arial;"> presenza </span><span style="font-family: arial;">en numerosos puntos das provincias de Zamora e </span><span style="font-family: arial;">Salamanca, "<i>pero no en Castilla</i>" (cf. P. Riesco, 2011. "</span><span style="font-family: arial;">Testimonios toponímicos del léxico arcaico de las provincias leonesas).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Navaza na súa obra de fitotoponimia non recolle as formas "budual" e "budueda", mais si inclúe as equivalentes "bodial", "bodiosa" e "budeiro" (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia Galega". 2006).</span><br />
<span face="">Tendo en conta que en castelán están atestados </span><i>bodenal e </i><span face=""><i>bodonal</i> como </span><span face="">''</span><span face="">, e sendo <i>bodonal</i> o cognado deste "budual", parece ser esta a interpretación máis plausible. En efecto, as mencionadas formas castelás <i>bodenal</i> e <i>bodonal</i> <i>'terreno encenagado' </i>foron</span><span face=""> analizadas por Corominas, así como as galegas "bodial", "budueda", que terían igual significado, simplemente muda o sufixo abundancial usado. </span><br /></span><span style="font-family: arial;">Xa que logo, "Budual" alude a unha "zona húmida, charca, </span><span style="font-family: arial;">terreo enlamado</span><span style="font-family: arial;">", talvez con abundancia de xuncos, xunza ou similares.</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, tampouco podemos descartar que "budual" se trate neste caso dunha deformación de "bedual", e por tanto indicaría un lugar onde abundan os bedueiros.</span><br />
<br />
<span face="">Atopamos tamén "Bodoedo" en Xove, que tería a mesma orixe. </span><br />
<span face=""><br /><b>BUIO, O</b> (Boimente)<br />A orixe deste topónimo é controversa.<br />E. Rivas e J. M González falan dunha raíz hidronímica celta <i>*bed-, *bud-</i>.<br />Podería estar relacionado con "Buño", coa mesma evolución que as parellas Troia e Troña, Baio e Baño (cf. E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>". 2006).<br />O topónimo "Buio" é relativamente frecuente, así o atopamos, por exemplo, en <a href="http://toponimiaburela.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-de-toponimia-de-burela.html">Burela</a>.<br /><br /><b>BURGO, O</b> (Faro)<br />Este termo usábase na Idade Media para nomear un núcleo formado arredor dun castelo ou dunha cidade amurallada; posteriormente </span></span><span style="font-family: arial;">pasou a designar </span><span style="font-family: arial;">unha aldea ou vila pequena, dependente doutra maior ou máis importante, que ficaba próxima (cf. "</span><i style="font-family: arial;">Gran Diccionario Xerais da Lingua</i><span style="font-family: arial;">". 2000). </span></div><div><span style="font-family: arial;">Canto á etimoloxía, procede do xermánico <i>burg </i>"fortaleza, castro", do cal pasou ao latín. <br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CABANDELA, A</b> (Viveiro)</span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Este lugar está atestado no Catastro de Ensenada, tanto para Magazos (1753) como para Viveiro (1752), ao relatar os límites das freguesías:</span></span></div> ...<i> "al coto de Cabandela" ..</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Diminutivo de "cabana", do latín <i>capanna </i>'cabana'. Inclúe o diminutivo en -ela, que nos remite á súa antigüidade.</span><br />
<span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outra Cabandela en Xove.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><b>CABRADOIRO, O</b> (Valcarría)<br /><div>Debe tratarse dun "O Crebadoiro", de "crebar", aludindo á forma do terreo.</div><div>Así, Rivas Quintas rexistra "cabradoiro" como un "crebe no terreo" (cf. E. Rivas, 1989. "Lingua galega, historia e fenomenoloxía").</div><div>Alternativamente, tamén supoñendo un "Crebadoiro" orixinario, pode aludir a actividades de rega, tendo en conta a acepción recollida no dicionario Estraviz de "Apertura lateral numa presa de regadio ou de moinho, frequentemente provida de comporta, para deixar sair a água".</div><div><br /></div>Este topónimo ten certa frecuencia, así, existen outros "Cabradoiro" nos Devesos (<a href="https://toponimiamuras.blogspot.com/2013/09/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Ortigueira</a>), nas Oiras (<a href="http://toponimiaalfoz.blogspot.com.es/">Alfoz</a>), en San Simón da Costa (Vilalba) e mais un "Cravadoiro" en <a href="https://toponimiamuras.blogspot.com/2013/09/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Muras</a>.</span></span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span></span></span></div>
<span style="font-family: arial;">
</span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CACAVIÑA</b> (Galdo)<br />Diminutivo de "cácavo", do latín <i>caccabus </i>"pota", por analoxía coa orografía do lugar, depresión, o fondo dun monte.</span><br /><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CACHEIRO, O</b> (Valcarría e Vieiro)<br />O nome "cacheiro" podería estar relacionado con "terreo de mato, de monte, que se roza e queima para sementar trigo ou centeo". Di Sarmiento: <i>Cachar significa rozar y quemar un terreno lleno de matorrales para sembrar en él centeno o trigo. Cachada es esa heredad y cacheira un terreno muy espacioso para el mismo fin</i>.<br />Outra acepción rexistrada sería a que se usa actualmente en Dodro: "<a href="http://www.concellodedodro.org/c/document_library/get_file?uuid=6ab9e609-264f-48da-901b-e27ecf6a3a3b&groupId=12226">leira pequena traballada e coidada </a><a href="http://www.concellodedodro.org/c/document_library/get_file?uuid=6ab9e609-264f-48da-901b-e27ecf6a3a3b&groupId=12226">preto das aldeas</a>".<br />O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra "Cacheiro" en varios lugares próximos, como no concello do <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Vicedo</a>; no de <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón</a> existe "As Cachizas", que podería estar relacionado.<br /><br /><b>CACHÓN, O</b> (Covas, Faro, Galdo)<br />O nome "cachón" designa unha "fervenza de auga", "cascada". </span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
</div>
</div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CACHOPAS, AS</b> (Covas -lugar de Nogarido)<br />O dicionario define "cachopa" como "toro (tronco) groso e vello, ben aínda en pé ou xa cortado". O topónimo indicaría, por tanto, un lugar onde había cachopas.</span><br />
<span face="">Aínda que "cachopa" teña tamén a acepción de "ama de casa", é descartable, pois a súa presenza como topónimo sería como alcume, e non xustificaría a abundancia de topónimos "cachopa" en Galiza.</span><br />
</span><div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /><b>CADAVAL, O</b> (Covas, Magazos)<br />Lugar onde abundan os cádavos:"toxal queimado no que permanecen os cepos dos toxos en pé". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cadaval&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span></div>
<span style="font-family: arial;"><br />
<span face=""><b>CAL de MORÁS</b> (Valcarría)<br />Cal das amoreiras. Morás é o plural de "moral", onde hai "amoreiras".<br />Tamén pode provir de <i>(fundu/uilla) Mauranis</i>, referindo ao nome do antigo poseedor medieval do lugar.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CALEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín)</span><br />
<span face="">Este topónimo, frecuente en Galiza, indica un "lugar onde se extrae o cal, ou forno onde se queima o cal". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=caleira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br />Aínda que o apelativo "caleira" tamén corresponde co nome dunha planta, é improbable que sexa esta a interpretación correcta, sería estraño tal frecuencia de topónimos referidos ao nome dunha planta sen uso especialmente relevante. Aínda máis sendo o nome en singular, referindo por tanto á presenza dunha única planta.</span><br />
<span face=""><br /><span face="">Este lugar xa aparece </span>no Dicionario de Madoz (1845-1850) <span face=""> con este mesmo nome.</span></span><br />
</span><div>
<span face=""><span style="font-family: arial;"><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CALVARIO, O</b> (Celeiro, Landrove -lugar de Portociño)<br />Referido á existencia de cruces, ligadas ao culto do Via Crucis, o cal é evidente no "Calvario do Adro" en Galdo.<br /><br /><b>CALVO, O</b> (San Pedro de Viveiro)</span><br />
<b>CALVOS, OS</b><span face=""> (Covas)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><b>CALVOSO </b>(Chavín)<br />
<span face="">Tanto "Calvo" como "Calvelo", Calvela, Calvoso e Calveira remiten a un lugar sen vexetación</span> arbórea ou arbustiva. </span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Está atestado "decalvar" por exemplo en León no 1022 "<i>illo rouoreto montani que taliaront et dekaluaront</i>" (G. del Ser, 1994, "</span><span face="">Colección diplomática de Santa </span><span face="">María de Otero de las Dueñas (León)".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">No momento de lles ser asignado estes nomes, é de supoñer que toda a contorna era bosque.</span></div><div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">O lugar d' "O Calvo" xa figura atestado nun documento de 1396 relativo ao lugar de Valdemirós (cf. MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 115r, traslado ao Libro do Cabido polo notario Pedro Fernández: 1416-II-12). Tamén aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> con este mesmo nome.</span></span></div>
<div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CALZADA, A</b> (Landrove)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente, aludindo a un camiño empedrado que pasaría por este lugar.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAMBELA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro, Valcarría e Magazos)</span><br />
<span face="">Unha "cambela" é un pau retorto. Por extensión, un arado antigo.<br />Unha orixe alternativa sería do diminutivo de "camba".<br />Podería referirse a un alcume de antiga propietaria (ou propietario: "O da Cambela").</span><br /><br />
</span><div>
</div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CAMIÑO do CACHÓN</b> (Faro -lugar do Cachón)<br />Un "cachón" é sinónimo de "fervenza", augas que caen en cascada.</span><br />
<br />
<b><span face="">CAMPELAS, </span><span face="">AS</span></b><span face=""> </span><span face=""> (Boimente)</span><br />
<span face="">A voz "campela" é o diminutivo de "campa", derivado de "campo". </span><span face="">O dicionario de Constantino García recolle "campela" como "camposa" e tamén como "prado pequeno".</span><br />
<span face="">Se a interpretamos puramente coa acepción de "campa" en diminutivo, entón pode aludir a unha pequena "campiña no monte". </span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><b><br /></b><b>CAMPO de ARCA</b> (Valcarría)</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Topónimo que nos remite a un campo no cal houbo ou hai unha "arca", probablemente aludindo aos restos dun dolmen (os esteos e a furada).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><b><br /></b><b>CAMPO de VERDES </b>(Viveiro)</span></div><span style="font-family: arial;"><span face="">Topónimo que posiblemente remita a un campo no cal a terra é moi vizosa, con abundancia de vexetación.</span></span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Alternativamente, pode aludir á pertenza a unha persoa de apelido Verdes. De feito este apelido xa está atestado en Galiza no século XIV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). Segundo o CAG, este apelido é frecuente na actualidade na Terra Chá.<br /></span><span style="font-family: arial;"><span face=""><div>Aparece atestado no Catastro de Ensenada para Magazos de 1753, ao describir os límites da freguesía:</div><div><i> .. "al sitio de birdial de berdes"...</i></div><b><br />CAMPO DO BASOI</b> (Magazos)<br /><div>Aparece atestado como "peña de bajoy" no Catastro de Ensenada para Magazos de 1753, ao describir os límites da freguesía.</div></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tendo en conta o anterior, probabelmente derive dun<i> Bagioi,</i> o nome dun antigo poseedor do lugar. É un nome de orixe xermánica (de *<i>bagi</i> 'rifa' e mais o sufixo -oi).</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CAMPO DO BISPO, O</b> (Landrove)<br />O termo "Bispo", do latín <i>episcopus</i>, pode deberse ao uso deste como alcume ou tamén, alternativamente, puido aludir á antiga pertenza á xurisdición episcopal.<br />É tamén preciso ter en conta que o termo "Bispo" como elemento onomástico persoal é frecuente na documentación altomedieval (Cf. A. Boullón, 1999. "<i>Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)</i>").</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CAMPO DOS BOIS </b>(Vieiro)<br />O termo "boi" neste topónimo pode provir ben do significado obvio, e por tanto podería indicar algo como "campo onde pacen os bois". Alternativamente, tamén pode provir da raíz pre-latina <i>*boi-</i>, "rocha, pedra", e por tanto significaría "campo das pedras".</span><br />
<span face=""><br /></span></span><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CAMPÓN, O</b> (Covas, San Pedro de Viveiro)<br />O termo "campón" indica un prado de secano de moita extensión. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=camp%F3n&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CAMPO MILLÁN</b> (Faro -lugar do Monte Faro)<br /></span></span><div><span style="font-family: arial;"><div>Este toponimo pode aludir a un "campo do millán", aludindo ao nome común da planta 'Digitaria sanguinal' que aparece nos terrenos de cultivo, unha planta "poácea", cognado do portugués milhã. En efecto, aínda que non veña citado na obra de Fitotoponimia galega de Navaza, semella plausíbel.Decía Sarmiento dela: <i>"Es tan continuadamente fecunda como la mielga y tan útil para las caballerías y ganado vacuno como ella. Llámase millán o millá, y en portugués, según Bluteau, milhaã". De ella dice: He o verde dos bois e bestas, de agosto até os santos”.. </i></div><div><br /></div><div>Por outro lado, tamén puido aludir o nome a un terreo (ou antiga <i>uilla</i> altomedival) <i>Emiliani</i>, pertencente a un posesor de nome <i>Emilianus</i>.</div><div>É difícil inclinarse por un dos dous. En Carballedo hai unha "A Lameira do Millán", co artigo que semella referirse a un nome común e non a un posesor. Ao contrario, en Touro aparece O Outeiro de Millán, o cal si parece referirse ao nome do posesor.</div><div>É curiosa a presenza deste topónimo concentrada nos catro concellos do Norte galego, Mañón, O Vicedo, Viveiro e Ourol, en canto non aparece no resto da Mariña e do Ortegal.</div><div><br /></div></span></div><div><span style="font-family: arial;"><div><div><b>CANAVEIRÁS, OS</b> (Faro)</div><div>Este topónimo remite a lugar no que abundan/abundaron as canaveiras.</div><div>A forma "canaveirás" é unha forma plural de "canaveiral", abundancial de canaveira.</div><div>En Galdo atópase un topónimo relacionado: "O MONTE DA ESCANAVADA, que remite a un lugar ao que se lle extraíu a súa vexetación de canaveiras.</div></div><div><br /></div></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CANDALBARES </b>(Celeiro)<br />De "candos albares", e por tanto, "retoños de castaños moi claros", pois un "cando", segundo o dicionario, é un "retoño grande do castaño". Tamén está documentados "toxo albar" e "rebolo albar" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=alvar&tipo_busca=lema">DdD</a>).<br />Segundo G. Navaza, o termo "cando" en xeral designa "póla seca", "vara para alumar", "pau queimado", "guizo, chamizo" (cf. <a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">aquí</a>). Canto á etimoloxía, é discutíbel, aínda que parece remontar a unha raíz indoeuropea <i>*(s)kand-</i> 'resplandecer, brillar', 'lúa', como no lat. <i>candeo </i>"brillar", "arder" e os seus múltiples derivados, como "acender", "candela", entre outros. Partindo desta raíz postulouse un elemento céltico *<i>kando</i>-, e <i>kandanos</i>, do que derivaría o asturiano cándano e o galego "cando".<br /><br />Existen en Galicia multitude de topónimos relacionados: Candaedo, Candaendo, a Canda, o Candal, Candaoso, Candaosa, etc. En Asturias, León e Zamora existen as formas correspondentes Cándano, Cándana, Candanal, etc.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CANCELAS, AS</b> (</span><span face="">Chavín</span><span face="">)</span><br />
</span><div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">O significado é transparente, unha "cancela", do latín tardío <i>cancella</i>. Na toponimia dá nome a un terreo, curral ou lugar pechado por unha cancela, a cal evitaba o paso do gado e das persoas.</span><span face=""><br /></span><span face="">En paralelo á súa vixencia, o apelativo "cancela" cristalizou na toponimia ben cedo. Atopámolo como topónimo, a modo de exemplo, nun <a href="http://sli.uvigo.es/xelmirez/xelmirez.php?pescuda=cancela&corpus=notarial">documento</a> de 1399:</span><br />
<span face=""> " .. <i>outro tarreo que faz na cancela de Goente</i> .."</span><br />
<br />
<span face="">Eladio Rodríguez, a respecto das cancelas, fai no seu dicionario un comentario etnográfico indicando a crenza de que antigamente se reunían as almas dos defuntos xunto delas e por iso non se pechan con violencia, para non mancar os espíritos que veñen do máis alá (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=cancela&tipo_busca=lema&comodins=s#EladioDiccionario1958-1961">DdD</a>).</span><br />
<br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CANCELA das ABROTIAS</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">Unha "abrotia", "abrótea" ou "abrótega" é unha "planta herbácea medicinal e ornamental, da familia das liliáceas".<br />Aínda que poidese parecer estraña a referencia a esta planta, este topónimo non é un caso illado: así atopamos "A Chaira das Abrotias" en Lobios (Ourense), "A Chan das Abrotias" na Lama (Pontevedra), ou "A Revolta das Abrótegas" en Aranga (A Coruña).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b>CANDAOSO, O</b><span face=""> (Boimente -lugar do Buio)</span><br />
<span face="">Garabullal, lugar onde hai "candos" ("garabullos", "guizos"). Cf. </span><a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/3529/1/pg_303-312_verba4.pdf">aquí</a><span face="">. Cf. E. Rivas (2001).</span><br />
<span face="">Ver "Candalbares" para máis información sobre o termo "cando".</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br />
<span face=""><b>CANDORCAS, AS </b>(Chavín -lugar das Cabeceiras)<br />Este topónimo é relativamente frecuente en Galiza.<br />O termo "Candorca" probablemente derive de "cand-" + "orca".<br />O termo "cando", segundo G. Navaza, designa en xeral "póla seca", "vara para alumar", "pau queimado"(cf. <a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">aquí</a>). Abondan, así, os topónimos "Candaedo" e similares.<br />Parece derivar dunha raíz indoeuropea<i> *(s)kand-</i> 'resplandecer, brillar', como no lat. <i>candeo</i> "brillar", "arder". Partindo desta raíz, postulouse un elemento céltico <i>*kando-</i>, e <i>*kándanos</i>, do que derivaría "cando".<br /><br />A respecto do elemento -orca, Gª de Diego suxeriu que podía ser un adxectivo ‘cóncavo, profundo’, que ocasionalmente adquiría valor sustantivo ‘cova, sima’. Almeida Fernandes relaciona -orca con ‘dolmen’. Cf. <a href="http://www.academia.edu/5007906/RIESCO_CHUECA_Pascual_2013_Testimonios_toponimicos_del_lexico_arcaico_de_las_provincias_leonesas_Anuario_2011_Instituto_de_Estudios_Zamoranos_Florian_de_Ocampo_pp._135-216">aquí</a>. Cremos que, tendo en conta a súa representacion nos topónimos galegos, como "Pandorca", "Candorca", "Cavorca" ('barranco profundo'), "Cañorca", "Lamborca", así como en portugueses como "Palorca", tórnase bastante probable ese significado de "sima, barranco".<br /><br />En concreto, o topónimo "Candorca" parece confirmar que, na maioría destes topónimos, o primeiro elemento é adxectival, e o apelativo é orca: "cand-" tén sentido como 'brillante', e o feito de ir "-orca" en femenino, parece apuntar a que non é sufixo ou adxectivo, pois nese caso, sendo asociada a "cando", sería candorco.<br /><br />É importante notar que, con certa seguridade pode descartarse unha orixe no apelativo "candorca" 'orca, cetáceo' e tamén 'muller grosa e suxa': aínda que nun topónimo podería encaixar como alcume, é improbable se temos en conta a relativa frecuencia deste topónimo. Máis improbable aínda unha vez que vemos a frecuencia dos topónimos en -orca/-orco.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> con este mesmo nome.</span></span></div>
</div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><b>CANDOVELLO, O</b> (San Pedro de Viveiro)<br />Do sintagma "Cando Vello". Un "cando", segundo o dicionario, é un "brote grande do castaño". Segundo G. Navaza, o termo "cando" en xeral designa "póla seca", "vara para alumar", "pau queimado", "guizo, chamizo" (cf. G. Navaza, 2006, "Fitotoponimia galega").<br />Ver "Candalbares" para máis información sobre o termo "cando".</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Este lugar aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> con nome "CANDO BELLO".</span><br />
<br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CANEIRO, O</b> (San Pedro de Viveiro)<br />Un caneiro é un "cano", unha canle, en particular as cales axeitadas para a pesca.</span><br />
<span face="">Os "caneiros" xa foron definidos por Sarmiento como "<i>los canales de los ríos para la pesca</i>" (M. Sarmiento (1746-1755c): Catálogo de voces y frases de la lengua gallega").</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">O dicionario de M. Valladares (1884, "Diccionario gallego-castellano") dálle un sentido máis específico, que talvez fose o caso: </span><br />
<span face=""> "<i>Canal de pesca, compuesto ordinariamente de dos muros, ó estacadas, llamados guiares : muros, ó estacadas, que desde las opuestas orillas de un rio convergen en determinado punto del mismo, formando angulo, en cuyo vértice hay uno ó mas boquetes, para colocar las redes que son á manera de manga y destinadas por lo regular, á coger anguilas.</i></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CANGAS </b>(Celeiro)<br /><span face="">O dicionario define "canga" como "xugo", e tamén como "pau atravesado nun camiño, que dificulta o tránsito", "pau en forma de gallo, na parte dianteira do chedeiro, que ten como finalidade evitar que a carga do carro caia sobre os animais que tiran del" (cf. </span><a href="http://www.realacademiagalega.org/dicionario#searchNoun.do?nounTitle=canga">RAG</a><span face="">).</span></span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Remitiría a un "vale cerrado entre montañas", metaforicamente asociado ao apelativo "canga" 'xugo'. Este significado aínda se conserva para o apelativo "canga" en Asturias (cf. X. L. García <a href="http://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=434&palabra=cangas">aquí</a>).</span><br />
<br />
<span face="">Curiosamente (ou non) esta metáfora de "canga" sería similar á que se dá no inglés<i> </i><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Saddle_(landform)"><i>saddle</i> </a>'sela de montar', no sentido de 'paso entre montes, portela'.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Canto á etimoloxía, varios autores, entre eles Cabeza Quiles, X. L. García Arias (cf. </span><a href="http://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=434&palabra=cangas">aquí</a><span face="">), asígnanlle unha orixe na raíz céltica *<i>cam(b)</i>- 'curvo'. A forma documentada Canicas sería, por tanto, unha evolución de *<i>Cambicas</i>.</span><br />
<br />
<span face="">Hai moitos "Cangas" por toda a xeografía galega e asturiana. O topónimo Cangas de Asturias aparece documentado no ano 883: "<i>Primum in Asturias Pelagius regnauit in Canicas anjiis XVIII</i>" (cf. <a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwj9lMK1v77YAhWLPBQKHcXODicQFghEMAQ&url=https%3A%2F%2Fes.scribd.com%2Fdocument%2F138572586%2FLinaje-y-legitimidad-en-la-historiografia-regia-hispana-de-los-siglos-IX-al-XIII-Piron&usg=AOvVaw3o9llMzx2O4w3Gpm8BnM8S">Crónica Albeldense</a>). Probablemente sexa unha errónea latinización do escriba, pois se fose a pronuncia real, non proviría de *<i>Cambicas</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Alternativamente hai quen defende, seguindo a Menéndez Pidal, dunha orixe metafórica no latín <i>canna </i>'cana, canaveira', do que podería ter derivado o castelán cañada 'espazo de terra entre dúas elevacións próximas'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><span face="">Este lugar aparece </span>no Dicionario de Madoz (1845-1850) <span face=""> con este mesmo nome. </span></span><br />
<span face=""></span><span face="">Atopamos outro Cangas próximo en Foz).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CANIDO, O</b> (Faro -lugar do Monte Faro)<br />O mesmo que "canedo", lugar onde abundan as "canas" (canaveiras).</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CANOURA </b>(Valcarría)<br />Referido a unha persoa de apelido "Canoura", frecuente na Mariña luguesa (cf. <a href="http://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=CANOURA">CAG</a>).<br />O apelativo "canoura" designa, en galego e en portugués, a "caixa por onde cae a gra sobre a pedra do muíño".<br /><br /><b>CANTARRANA </b>(Covas)<br />Os topónimos "Cantalarrana" e "Cantarrana" abundan por toda a xeografía galega, tanto para </span><span face="">núcleos de poboación como de terras</span><span face="">. </span><span face="">O topónimo Cantalarrana non só abunda en Galiza mais tamén por toda a xeografía española.</span><br />
<span face="">O significado directo do </span><span face="">topónimo é transparente: un composto do verbo cantar e o zoónimo castelán <i>rana</i> ‘ra’. </span><br />
<span face="">Estes topónimo n</span><span face="">on son, por tanto, topónimos patrimoniais galegos, senón que deberon aparecer tardiamente</span><span face="">, nacendo xa coa forma en castelán</span><span face="">.</span><br />
<span face="">Amais das localidades chamadas Cantalarrana tamén atopamos as correspondentes formas galegas </span><span face="">Cantarrá en Mugardos e </span><span face=""><a href="https://toponimiaribadeo.blogspot.com/2020/06/toponimia-de-ribadeo.html">Ribadeo</a>, así como Cantarrán en Salvaterra de Miño. Estas</span><span face=""> formas galegas semella seren recentes, probablemente a partir doutros</span><span face=""> Cantalarrana. </span><br /><span face="">López Boullón, menciona </span><span face="">documentación de 1664 dunha </span><span face="">Cantalarran para unha </span><span face="">herdade </span><span face="">en Outes, así como nun documento de </span><span face="">1582 para </span><span face="">unha rúa </span><span face="">coruñesa de "Canta la Rana" (cf. </span><span face="">Xosé R. López, "</span><span face="">Toponimia de Ames"). </span><br />
<span face="">López Boullón postula que, tendo en conta o</span><span face=""> feito de moitos dos microtopónimos Cantalarrana galegos seren '<i>lugares próximos á igrexa parroquial, ou incluídos nas súas propiedades (ademais de </i></span><i><span face="">húmidos, aptos para verse poboados polas ras que xustifican o nome) pode facer </span><span face="">pensar que foron os párrocos os que difundiron este nome castelán “de repertorio” </span></i><span face=""><i>na toponimia rural galega a partir do século XVI</i>'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAPELUDO </b>(Faro)</span><br />
<span face="">Os dicionarios rexistran para "capeludo" a acepción de "con forma de capucha, parecido á capela dos frades" (cf. X. L. Franco (1972). "Diccionario galego-castelán").</span><br />
<span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra cinco "Capeludo(s)", todos eles no curuto de monte ou preto de, excepto dous referidos a petóns costeiros.</span><br />
<span face="">No caso do que nos ocupa, está ao pé dun monte redondeado. Ocorreo o mesmo que con Faro, que toma o nome do monte do cal queda ao pé del.</span><br />
<span face="">Os varios "Capelada" que atopamos na xeografía galega tamén terían igual significado.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">É interesante reparar en que este uso metafórico non se dá soamente na toponimia galega: no centro de Italia atópase una "Serra Cappella", cuxa motivación é igualmente interpretada "nella forma tondeggiante del monte" ("forma redondeada do monte", cf. Davide Boccia, 2017. "La Toponomastica dell'Alta Val di Sangro").</span></div><div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CARABULLO, O</b> (Viveiro)<br />O mesmo que "garabullo", "pau delgado". Posiblemente referido ao alcume dun antigo posesor.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span></span><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CARBALLA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Unha "carballa" designa un carballo grande, centenario.</span><br />
<br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span>
<span face=""><b>CARBALLÁS, OS</b> (</span><span face="">Boimente</span><span face="">)</span><br />
<span face="">Un "carballal" fai referencia un lugar poboado de carballos.</span><br />
<span face="">O apelativo "carballo" é de orixe prerromana. O correspondente termo en latín robur non perdurou no galego, excepto na toponimia, na que si se conserva a forma "reboredo", co mesmo significado que "carballeda" e "carballal".</span><div><br /></div><div><b>CARBÓS, OS</b> (Galdo -lugar do Castelo)</div><div>A produción de carbón vexetal, con combustión controlada (con pouco oxíxeno) de árbores e ramas, tivo importancia histórica, sendo usada para fines pre-industriais como uso nas forxas e ferrarías.</div>
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CARCABOI </b>(San Pedro de Viveiro)<br />Orixe e significado incerto. M. Costa postula (cf. <a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2011/03/caboi.html">Frornarea</a>) unha orixe en Cas Caboi < *<i>Casa Calapodii</i> 'Casa de Calapodius', do mesmo xeito que o lugar de Caboi (Outeiro de Rei) está documentado como <i>Calabogii </i>en 959, o cal apuntaría para un antigo <i>Calapodii</i>. Tamén existe en León un "Villacalabuey", documentado antigamente como Calaboi (cf. <a href="http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/tierras-de-leon/html/81-82/6toponimos.pdf">aquí</a>), que parece confirmar esa orixe para Caboi.<br />Outra alternativa sería un significado relativo a sitios pedregoso, e incluiría os elementos pre-latinos <i>*kark- </i>e <i>*boi</i>, ambos relativos a elementos rochosos. Porén, sendo Carcaboi un núcleo de poboación, parece máis improbable, ainda que en absoluto se poida desbotar.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CARRACEDO </b>(Covas, Faro)<br />Indica lugar onde abunda a planta chamada "carrizo". Algunhas veces pode ser relativo a outra planta, o "carrasco".<br />O correspondente de Covas aparece </span></span><span style="font-family: arial;">con este mesmo nome</span><span style="font-family: arial;"><span face=""> </span></span><span style="font-family: arial;">no Catastro de Ensenada para Covas (1753) ao establecer os límites da freguesía, así como no posterior D</span><span style="font-family: arial;">icionario de Madoz (Séc. XIX) .</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /><b>CARRAPITO </b>(Galdo)</span><br />
<span face="">Debe aludir ao alcume dun antigo posesor deste predio, xa que "carrapito", por extensión, refírese a "home pequeno". Rosario Soto indica que este alcume xa está documentado no séc XIII (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</span></span></div><div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>CARRAPOTA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><b> </b><span face="">(Magazos)</span><br />
<span face="">O termo "carrapota" é de orixe e significado descoñecido. Nicandro Ares indica que podería ser variante de "carrapeta".<br />Parece, en calquer caso, tratarse dunha palabra de orixe prerromana, tanto pola raíz (talvez <i>*car- </i>"duro", cf. "carballo", "carranco"?), canto polo sufixo -ota. A estudar estaría a relación con "carracha" e "carrapata" (aragonés <i>carrachina </i>'caracol'), e incluso con "esgaravello" e "escarapote", talvez en relación co valenciano <i>escarraman</i>, o francés <i>escargot </i>o inglés <i>crab </i>e o alemán <i>krebiz</i>, todos relacionados pola súa forma arácnida.<br />É interesante a existencia do topónimo "Carrapito" en Galdo, posiblemente relacionado con este.</span><br />
<span face="">Este lugar aparece no dicionario de Madoz (Séc. XIX) con este mesmo nome.</span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CARREIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas, Magazos)</span><br /><div>Estes topónimos, derivados do apelativo "carreira", remiten a unha (vía) carreira, un camiño feito para a pasaxe de carros ou incluso á presenza de "antigos carrís creados polo paso continuado de carros". Deriva do latín vulgar carraria, feminino do adxectivo carrarius, derivado do substantivo carru (> galego carro), un termo céltico que incorporou o latín.</div><div><br /></div><div>O Nomenclátor rexistra o topónimo A Carreira noutros 44 concellos galegos, así como a forma en plural As Carreiras, nos concellos do Barco de Valdeorras, Lalín, Mañón, Monfero e A Pastoriza. Tamén encontramos ambas singular e plural sen artigo Carreira en Ames, Padrenda, Ponteareas, Taboada e Zas; e Carreiras en Lalín, Lobeira e Pontecesures. Alén diso, forma parte de nomes de lugar compostos, como Bocacarreira (Begonte), A Carreira Vella (Outeiro de Rei) ou Ponte Carreira (Frades). </div>
<br />
<span face=""><b>CASA DO CAMBEIRO</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face=""> (Covas)</span><br />
<span face="">O apelativo "cambeiro" presente no galego varias acepcións. A que encaixa no contexto toponímico é a de "persoa que fai ou vende cambas para os carros", recollida no dicionario de Eladio Rodríguez </span><span face="">(cf </span><a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=cambeiro&tipo_busca=lema&comodins=s#EladioDiccionario1958-1961">DdD</a><span face="">).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CASEIRO</b></span><b>, O </b><span face=""> (Viveiro)</span><br />
<span face="">Topónimo que alude á condición de "caseiro" que tería o dono ou alugueiro do predio. A voz caseiro remite a unha "persoa que </span><span face="">traballa a medias ou como alugueiro as terras dun amo ou que coida dos bens dunha persoa </span><span face="">ausente" (cf. DRAG).</span></span><div><span style="font-family: arial;">Os caseiros eran familias que coidaban dos bens e da facenda de persoas ricas ás que lles tiñan que pagar unha parte establecida das colleitas (un medio, un terzo,...). Constituíron unha das compoñentes socioeconómicas do traballo agropecuario de Galiza ata a década de 1970.</span></div><div><span style="font-family: arial;">En Galiza existían tres formas de cesión de terra: foro, alugamento e parcería. </span></div><div><span style="font-family: arial;">O foro era un contrato agrario a longo prazo, orixinado na época feudal. Segundo Ramón Villares, “o réxime foral, como fórmula de cesión da terra, supoñía unha enorme estabilidade pola súa lonxevidade, e unha pluralidade de dominios e dereitos sobre a terra, sen que foreiros nin foristas se poidan catalogar de propietarios plenos.</span></div><div><span style="font-family: arial;">O alugamento ou arrendamento implicaba unha cesión temporal dun ben (terras, casa, dereitos) en troques dunha renda establecida. </span></div><div><span style="font-family: arial;">A parcería, da que xorde a figura do caseiro, caracterizábase pola participación de propietario e caseiro na xestión da produción e no reparto dos produtos. </span></div><div><span style="font-family: arial;">Para máis detalles, ver (X. C. García Porral, "Os caseiros: unha clase social extinta no rural galego").</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>CASILLA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Celeiro)</span><br />
<span face="">O nome "casilla", é un castelanismo por "caseta", "garita" Este termo foi introducido a partir do século XIX para designar as vivendas destinadas aos camiñeiros, encargados da conservación das estradas.</span><br />
<span face="">En efecto, as "casillas" xurdiron a partir da </span><span face="">Circular </span><span face="">de 26 de febreiro de 1852 e o </span><span face="">Real Decreto de 25 de xuño do mesmo ano. Foron </span><span face="">construídas nas estradas principais, xeralmente</span><span face=""> fóra das poboacións, para evitar "compadreos" coas persoas que probablemente os camiñeiros tivesen que denunciar algunha vez. De aí probablemente que aparezan na toponimia, pois serían o xerme de novos núcleos de poboación que tomarían ese nome.</span><br />
<span face="">É un topónimo moi estendido en Galiza. É de notar que, nalgúns dos casos, alude á existencia dun dolmen, como sinónimo de "forno dos mouros".</span></span></div>
</div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CARRUCEIRO </b>(Boimente)<br />As voces e topónimos "carruceiro", "carrouceira" foron tratados por varios estudosos. Gonzalo Navaza, na súa obra "Fitotoponimia Galega" , resume a confluencia das voces relativas á árbore que produce un tipo de mazá brava, xa referida por Sarmiento (e recollida por J. L. Pensado), coa voz "carrouceira" recollida por Sobreira e que refire a unha "mata de carrizo". J. M. Piel remite "carroceiro" a "carrizo", o mesmo que J. L. Pensado. Para máis detalles, ver páx. 146, G. Navaza, 2006, "Fitotoponimia Galega".</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CASAL, O</b> (Celeiro -lugar de Roufelle, Valcarría -lugar do Alvo)<br />Casal, do latín <i>casalem</i>, designaba na Idade Media unha propiedade illada no campo, tanto a casa coma as dependencias auxiliares. Máis tarde pasou a referirse a un grupo de casas nunha aldea.</span><br />
<br />
<span face=""><b>CASCALLAR </b>(Covas)<br />O mesmo que cascabullal, "lugar con cascallo".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CASÓS, OS</b> (</span><span face="">Valcarría</span><span face="">)</span><br />
<span face="">Plural de "casón", aumentativo de "casa". </span><br />
<span face="">Posiblemente "casón" deba interpretarse como aludindo a unha "casa grande", no sentido de "casa señorial". Ao non ser este lugar un núcleo de poboación, é posible que aluda ao lugar dos propietarios do predio.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CASTELO, O</b> (Celeiro, Faro -lugar da Aldea, Galdo, Landrove, Magazos, Vieiro)</span><br />
<span face="">Topónimo con orixe na palabra latina <i>castellum</i> ‘forte, reduto’, diminutivo de <i>castrum</i> ‘campamento fortificado’. É un topónimo moi frecuente en Galiza.</span><br />
<span face="">A motivación deste topónimo pode vir tanto dunha fortificación medieval como por unha aplicación metafórica para nomear un outeiro do terreo, houbese ou non algún tipo de fortificación. Os vestixios de castros prehistóricos tamén reciben este nome, polo xeral ao estaren situados en lugares elevados no terreo, non por unha referencia a unha entidade xeográfica ou étnica dos pobos da Gallaecia durante a administración romana.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CASTRAMIL </b>(Boimente)<br />Probablemente derivado de <i>*(agru/uilla) Wistrimiri</i>, forma en xenitivo de <i>Wistrimirus</i>, o antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval á que refire o topónimo. É un </span><span face="">nome de orixe xermánica</span><span face="">, o cal non indica que o posuidor tivese tal orixe, simplemente foron nomes "de moda" na alta Idade Media.</span><br />
<span face="">Aínda que teña unha apariencia de orixe en "castro", explícase precisamente pola "atracción" da palabra "castro". </span><br />
<span face="">Este é case con seguridade o mesmo caso que o analizado por M. Costa para "Cristimil" e "Castromil" (Aranga, Coruña), que identifica co atestado no Tombo de Sobrado como "<i>uilla Uistremir</i>" en 1190 e "Guistrimir" en 1206 </span><span face="">(cf. </span><a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2009/05/castromil-e-cristimil.html">blog Frornarea</a><span face="">).</span><br />
<span face="">Comparte orixe co topónimo "Creximil", presente nas Negradas (ver <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Toponimia do Vicedo</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CASTRILLÓN</b> (Covas)</span><br />
<span face="">Derivado de "castro". </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Aludiría a antiga existencia dun castro, aínda que por veces refire simplemente a un lugar elevado na paisaxe. Así, o dicionario de Eladio Rodríguez define castrillón como "<i>vocablo toponímico de Galicia, que es aumentativo de castro y significa monte alto, eminencia, altura o elevación del terreno</i>" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=castril*&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CATADOIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face=""> (Boimente, Galdo) </span><br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>CATADOIRO, O</b> (Vieiro)<br />Poderían vir de <i>captatoriam</i> / <i>captatorium</i>, aludindo a un lugar de "observación" ou de "caza". Son topónimos relativamente frecuentes en Galiza.<br />Ver blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/pena-da-cataverna-as-negradas.html">Pena da Cataverna</a> para outras interpretacións.<br /><br /><b>CATAROU </b>(Galdo)<br />Este lugar está atestado </span><span face="">xa como"Catarou" </span><span face="">nun documento de 1124</span><span face=""> :</span><br />
<span face=""> " .. <i>sancta Maria de Aurol et quatuor hermidas sanctus Iulianus de Catarou sanctus Michael de Sauto sanctus Michael de Sauro .." </i></span><span face="">(CDMACM 11: 26)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Está tamén atestado con este nome no Catastro de Ensenada para Galdo (1752).</span><i> </i><br />
<br />
<span face="">O topónimo "Catarou" probablemente teña unha orixe pre-latina, nun elemento <i>*kat(t)-</i>. Ver blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/pena-da-cataverna-as-negradas.html">Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</span><br />
<span face="">En Catarou foi catalogada unha pedrafita (menhir). Cf. <a href="http://patrimoniogalego.net/index.php/32339/2013/01/pedrafita-de-catarou/">aquí</a>.<br /><br />Nicandro Ares, aínda asignándolle orixe descoñecida, indica a hipótese dun apelido, e cita o exemplo de "Domingo de Catarrón" (cf. N. Ares,"<i>Estudos de toponimia galega</i>". 2011).<br />En calquera caso, pódese aventurar para "Catarou" unha forma antiga *<i>Catarone</i>, que evolucionaría do mesmo modo que o topónimo "Simou" deriva de <i>Simone</i>. Ademais, reparando na existencia de "Catarón" en Sobrado e "El Catarón" en Sanabria, semella máis probable *<i>Catarone</i>. Tamén está atestado o nome persoal "<i>Cataronus</i>" en Francia no 1044 (cf. <a href="https://books.google.es/books?id=-yFeAAAAIAAJ&pg=PA511&dq=%22cataronus&hl=en&sa=X&ved=0CB8Q6AEwAGoVChMIgOiH3_CWyAIViFUUCh0YCQzL#v=onepage&q=%22cataronus&f=false">aquí</a>)</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este orixe en *<i>Catarone</i> parece reforzala o feito de figurar no dicionario de Madoz (séc. XIX) como "ABELLEIRO DE CATARON", co que semella que aínda había na pronuncia certa vacilación entre Catarou e Catarón, a non ser que se tratase dun erro de transcrición.</span><br />
<span face=""><br />Existen outros topónimos "Catarou" no Aparral (As Pontes) e en Santa Cilla (<a href="http://toponimiafoz.blogspot.com.es/">Foz</a>), así como un "Catarón" en Sobrado e "El Catarón" en Sanabria (Zamora).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAXIGAL, O </b>(San Pedro de Viveiro)</span><br />
<b>CAXIGÁS, OS</b><span face=""> (Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><br />
<span face="">Referencia a un lugar no que abunda a árbore chamada caxigo (<i>quercus faginea</i>).</span><br />
<br /></span></div>
</div>
</div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CELEIRO </b>(Celeiro)</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><b>CELEIRO, O</b> (Boimente)</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Do latín tardío <i>cellarium</i>, e faría referencia a "edificación para despensa, silo, lugar onde se almacenan provisións, hórreo". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=celeiro&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">Na Idade Media, estas construcións eran parte do entorno dunha casa rural, granxa ou entidade monástica. A súa función era de lugares para a conservación e procesamento de produtos, maiormente cereais e viño, para o cal dispoñían de arcas para gardar a gra e cubas para gardar o viño. . (cf. p. 201, </span><span face="">X. Varela, 2008, </span><span face="">"</span><span face="">Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Hai autores que postulan se os "celeiro" poderían facer referencia aos hórreos de tipoloxía galega. A documentación medieval existente fai rexeitar esta suposición, se ben, tal como indica Xaime Varela, nalgúns casos poderían ter esta acepción, e de feito actualmente "celeiro" pode ser sinónimo de "hórreo" na lingua galega (cf. p. 202, X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span><br />
<br />
<span face="">Santiago de Celeiro figura atestado nun documento de 1128 como "<i>S. Jacobus de Cellario</i>". Cf. <a href="https://books.google.es/books?id=KTprpLok9bkC&pg=PA342&lpg=PA342&dq=%22Jacobus+de+Cellario%22&source=bl&ots=hiLlq2oW6T&sig=u5Nz8vtzY-9jhve3t6Ud64Z0riQ&hl=gl&sa=X&ved=0CB4Q6AEwAGoVChMI1qj25--WyAIVRPEUCh2L7QCl#v=onepage&q=%22Jacobus%20de%20Cellario%22&f=false">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Máis tarde, nun documento </span><span face="">de 1485</span><span face=""> en castelán xa aparece o nome semicastelanizado nun documento como "</span><span face=""><i>Çelero</i></span><span face="">":</span><br />
<span face=""> ".. <i>las dichas feligresias de Fozdouro et Burela et Lieyro et Portezelo et Çelero .</i>." (cf. E. Cal. "Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo").</span><br />
<span face=""><br /><b>CELEIRIÑO, O</b> (Celeiro)<br />Diminutivo de "celeiro". Podería indicar a antiga existencia dun pequeno celeiro ("hórreo"), ou alternativamente, simplemente que tomase o diminutivo do nome da parroquia á cal pertence.<br />Ver "Celeiro" para máis detalles.<br />O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro "O Celeiriño" en Vilapol (Portocelo, Xove).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CERNADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro, Galdo)</span><br />
<span face="">O termo "cernada" viría do latín <i>(terra) cinerata</i> 'terra queimada' (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cernada&tipo_busca=lema">DdD</a>). Tería relación con sitios de monte onde se facían actividades de "<a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=roza&tipo_busca=lema">roza</a>": facían borralladas ao queimaren os toxos e outros arbustos, que servían de abono para logo plantar o cereal (maiormente centeo).<br />Di Risco: "<i>Nas terras de montaña, vese ao lonxe polo vrau arder o monte en moitos lados, dando de día un basto fume azul que vai empardecendo conforme sube, e véndose de noite as luces e o resprandor das flamas baixas, coma se estiveran acendendo braseiros eiquí e acolá. Ollando ao lonxe, as máis das veces é o fume o único que se move na calma azul da largancía"</i>. Vicente Risco, "Terra de Melide".</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CEPETAL, O</b> (Galdo)<br />Abundancial de "cepo", lugar onde abundan os cepos (a parte do tronco dunha árbore que queda en pé cando esta se corta).<br />Existe outro "O Cepetal" en Muras.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CHAO DA BESURA, O</b> (Galdo)<br />Voz derivada de "vesar", "arar profundamente, virando a terra, de modo que a tona e o terrón vaian para o fondo do rego". Cf. <a href="http://www.realacademiagalega.org/dicionario#searchNoun.do?nounTitle=vesar">RAG</a>.<br />Alternativamente de "avesura", relativo a lugar vesío.<br /><br /><b>CHAO DA GRAÑA, O</b> (Galdo)<br />O termo "graña" ven do latín <i>grania</i>, granxa agrícola. Máis tarde chegaría a palabra "granxa".<br />É interesante resaltar que estas "grañas" eran moitas veces dependentes dun mosteiro, para o cal producían alimentos.</span><br />
<span face=""><br /><b>CHAO DA </b><b>RASA, O</b> (Boimente)</span><br />
<span face="">Ver "As Rasas".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CHAO D</b></span><span face=""><b>O TESOURO</b></span><b>, O </b><span face="">(Boimente -lugar do Buio)</span><br />
<span face="">Podemos interpretalo como topónimo xocoso, aludindo á riqueza da terra, ou máis ben, máis probablemente, o descubrimento (real ou lexendario) dun tesouro.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">En efecto, os topónimos deste tipo foron estudados detalladamente para outras áreas peninsulares por Gordón e Ruhstaller, concluíndo que é un claro e fiable indicador arqueolóxico. De feito, aportan unha longa listaxe de topónimos Tesoro e Tesorillo nos que se atoparon sitios arqueolóxicos (cf. M. D. Gordón e S. Ruhstaller, 1991. "Estudio léxico-semántico de los nombres de lugar onubenses" in Toponimia y arqueología, Sevilla).</span><br />
<br />
<span face="">Por exemplo, no caso d"O Tesouro" en Foz, hai unha mámoa na zona, polo que indica o doscobrimento, real ou lexendario, dun tesouro dentro da mámoa ou perto dela. Unha parte moi importante das mámoas de Galiza presentan un "cono de violación", foron escavadas á busca de tesouros. Neste caso, parece que o atoparon.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>CHAVÍN </b>(Chavín)<br />De <i>*(uilla) Flavinii</i>, forma en xenitivo referida ao posesor co nome de orixe latina <i>Flavinus</i>, hipocorístico de <i>Flavius</i>.<br /><br /><b>CHOIA </b>(Chavín)<br />A orixe do topónimo deste núcleo de poboación é incerto. Existen varios topónimos en Galiza con este nome.<br />Talvez podería ter unha orixe en<i> (uilla) Claudia</i> (evolución posíbel en galego pola palatalización do grupo cl- e a desaparición do -d- intervocálico), mais non está claro.<br />Nicandro Ares deríavao da ave dese nome (cf. "<i>Estudos de toponimia galega</i>". N. Ares, 2011). No entanto, é moi infrecuente o uso dun nome de ave en singular nun topónimo, e aínda menos coa relativa frecuencia coa que ocorre.<br />Outra hipótese sería do alcume dunha antiga posuidora, sendo "choia" un apelativo para muller pequena e tamén para muller murmuradora, por analoxía co paxaro dese nome. Tampouco parece probábel que houbese tal frecuencia de alcume na toponimia galega.<br /><br /><b>CHOUPÍN </b>(Vieiro -lugar da Silvarosa)</span><div><div>O termo choupín designa un tipo de cogumelo comestible. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=choup%EDn&tipo_busca=lema">DdD</a>. </div><div>No entanto, non parece que ese nome teña uso nesta zona.</div><div>Este topónimo debe aludir, máis que ao cogumelo, que non encaixaría moito para un topónimo, ao alcume dun antigo propietario do lugar. De feito, o alcume Choupeiro xa figura rexistrado no séc. XIV (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</div></div><div>O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outros terreos denominados O Choupín en Ribadeo.</div><div><br /></div>
<span face=""><b>COBELO, O</b> (varios)<br />Ver "COVELO".<br /><br /><b>COÍDO, O</b> (Covas)</span><br />
<span face="">Un coído designa un conxunto de coios, "pelouros".</span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>COMIÑOS</b></span><span face=""> </span><span face="">(</span><span face="">Covas)</span><br /><span face="">Podería aludir á planta "comiño", nome de planta</span></span></span><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""> umbelífera e dunha herba cheirona, tal como indica Nicandro Ares.</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Pode, alternativamente, tratarse dun apócope de "Condomiños", referencia a terras en condominio, do latín medieval </span><i style="font-family: arial;">condominia</i><span style="font-family: arial;">, plural de </span><i style="font-family: arial;">condomĭnĭum</i><span style="font-family: arial;"> ‘condominio, terra de dominio compartido entre varios donos, señores ou posesores’.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Ver "CONDOMIÑA".</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CONDOMIÑA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<b>CONDOMIÑAS </b><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">Referencia a "terras condominias", en condominio, do latín medieval <i>condominia</i>, plural de <i>condomĭnĭum</i> ‘condominio, terra de dominio compartido entre varios donos, señores ou posesores’.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Os topónimos que conteñen este nome son polo regular de orixe </span><span face="">medieval e poden designar tanto núcleos de poboación como tamén herdades ou áreas rústicas que no pasado tiveron un réxime de propiedade desas características. </span><br />
<br />
<span face=""><b>CONGOSTRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(varias)</span><br />
<b>CONGOSTRAS, AS</b><span face=""> (Covas)</span><br />
<span face="">Na toponimia galega abundan as "congostras", camiños angostos, entre valados ou ribazos, escavados no terreo, e estreitos, para paso de xente ou carros. Pode ser sinónimo de "corga, córrego". </span><br />
<span face="">A palabra vén do latín <i>congusta </i>'estreita'. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=congostra&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>CORA </b>(Valcarría)<br />Este núcleo de poboación xa aparece atestado nun documento de 1419 (" .<i>. Gonçaluo Yanes de Cora .</i>.").<br />O nome "Cora" pode ter relación coa raíz prelatina oronímica <i>*kor(r)- ‘altura’, ‘altura rochosa’.</i><br />Outra interpretación sería a de "lugar de cora", co sentido de "lugar onde se realiza a actividade da cora", actividade de dar cor aos tecidos. É unha palabra tamén existente en portugués con este significado.<br />Existe outro "A Cora" no Pereiro (<a href="http://toponimiaalfoz.blogspot.com.es/">Alfoz</a>), así como a freguesía de Cora, na Estrada (Pontevedra)<br /><br /><b>CORGOS </b>(Faro -lugar de Area)</span><br />
<span face="">Os dicionarios rexistran "corgo" con varias acepcións, maiormente como "poza, charca", e nun sentido relacionado "pequenas foxas onde apoza a auga". Tén ademais o significado especializado de "poza onde se curte o liño".</span><span face="">Cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=corgo&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a><span face="">.</span><span face=""><br /></span><span face="">Aínda que ten tamén a acepción menos estendida de "corga, corredoira", neste topónimo en plural non encaixa, non ten sentido que haxa un conxunto de corredoiras.</span><br />
<br />
<span face=""><b>CORNA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<b>CORNIDOS, OS</b><span face=""> (Boimente)</span><br />
<span face="">Os topónimos Corno, Corna, Cornido e similares son relativamente frecuentes en Galiza.</span><br />
<span face="">Seguindo a Navaza, para topónimos similares apunta a un termo derivado de "corno" nun sentido metafórico orográfico (cf. G. Navaza, 2006, "Fitotoponimia galega").</span><br />
<span face="">De feito, isto é patente no nome dalgúns cons costeiros, chamados "O Corno" (e.g. uns existentes en <a href="https://toponimiaribadeo.blogspot.com/2020/06/toponimia-de-ribadeo.html">Ribadeo</a>).</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face=""></span>
<span face="">Por outro lado, se fose referido a lugar pedregoso ou prominente, tamén podemos pensar no tema prerromano *<i>kor</i>-n- 'pedra, altura rochosa, prominencia'. </span><br />
<span face="">Igualmente, Cabeza Quiles interpreta os topónimos de raíz Corn-, Carn- como de orixe céltica ou precéltica, derivado do tema *<i>kar</i>- 'pedra, zona rochosa' (cf. F. Cabeza, 2014. "A toponimia celta de Galicia"). </span><br />
<span face="">Elixio Rivas postula unha </span><span face="">KAR ‘rocha’, alternando con </span><span face="">KARN/KORN, e deriva dela topónimos como </span><span face="">Cornide, Corno ou Cornecho, cun significado de 'esquina, corrucho </span><span face="">ou punta dun obxecto'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Sexa como for a súa etimoloxía, a motivación sería a de "prominencia, probablemente rochosa. Para algún deles tamén pode ser unha alusión metafórica á superficie do terreo, sen implicar prominencias en vertical.</span><br />
<br />
<span face=""><span face=""><b>CORTIÑA</b></span><b>, A</b> (Valcarría -lugar de Seixas Blancas)</span><br />
<span face="">Do latín tardío <i>cohors</i> ‘sitio cerrado’, do cal derivou <i>cohortina </i> ‘cortiña’ e <i>cohorticulu </i> ‘cortello’. </span><br />
<span face="">As cortiñas son leiras que orixinariamente estaban pechadas, situadas preto da aldea, eidos traballados e estercados nos que se plantan legumes e hortalizas.</span><br />
<br />
<span face=""><b>COSQUEIRO, O</b> (Boimente)<br />O nome "cosqueiro" significa en galego a envolvente de certas sementes ou froitos (do millo, do liño, cas castañas). Porén, a asociación deste significado cun topónimo é incerta.</span><br />
<span face=""><br /><b>COSENDE </b>(Covas)<br /><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Suegos (1753), ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "bajando a la fuente de Cosende se va al marco do Seyxo" ..</i>.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O topónimo remite a unha <i>*(uilla) *Codesindi</i>, forma en xenitivo de <i>Codesindus</i>, o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, casal, explotación agrícola) altomedieval á que alude este topónimo. É un </span><span face="">nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face="">É importante notar que, ao non corresponder na actualidade cun núcleo de poboación, supoñemos que a forma en xenitivo podería remitir a un<i> agru/fundu</i>; no entanto, é moi probable que ese lugar fose unha <i>uilla </i>altomedieval (granxa, casal, explotación agrícola), que é o que acontece polo xeral neste tipo de topónimos, polo menos en Galiza.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>COSTOIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face="">O termo "costoira" provén do latín medieval <i>custodiaria </i>'atalaia', 'posto de observación'. Hai varios topónimos con este nome e tamén coa variante "costoura". Tamén existen os topónimos "Costoia", que neste caso derivan de <i>custodia</i>.<br />Para máis detalles, ver entrada en blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/01/as-costoiras-que-non-son-costas.html">Pena da Cataverna</a>.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><div><br /></div><div><b>COTELO, O</b> (Galdo)</div><div>Tanto "cotelo" como "cotarelo" como "cotillón" son formas diminutivas de "coto", voz de orixe prerromana, que indica 'parte máis alta dun monte, que ten forma cónica' (cf. RAG).</div><div><br /></div>
<span face=""></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><span face=""><b>COTILLÓN, O</b> (</span><span face="">Galdo</span><span face="">)</span><br />
<span face=""><div>Este lugar está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "enel cierro del monte que dizen do cotillon" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">A forma "cotillón" é un diminutivo de "coto", </span></span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">voz de orixe prerromana, que indica 'parte máis alta dun monte, que ten forma cónica' (cf. </span><a href="http://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/coto" style="font-family: arial;">RAG</a><span style="font-family: arial;">).</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>COTO DO MALLÓN, O</b> (Galdo)<br />O dicionario define "mallón" como "cómaro", "confín", "marco". Tamén existiu no portugués antigo, coa grafía <i>malhom</i>, co mesmo significado de "marco, baliza, termo límite" (cf. Viterbo, "<i>Elucidário</i>", 1798).<br />Neste caso, caracterizando un coto, posiblemente remita a un marco divisorio.<br /><br /><b>COTO DE MONCALVO O</b> (Boimente -lugar do Buio)<br />O termo "Moncalvo" é un composto de "Monte Calvo". Ver "O CALVO".<br /><br /><b>COTURRO, O</b> (Covas)<br />Derivado de "coto", dunha orixe prelatina *<i>cott- </i>'lugar alto'.</span><br />
<span face="">E. Rivas rexistra o significado concreto de "cotorra" como "outeiro, colina". Na zona das Médulas (León), de fala galega, aínda se usa a voz "cotorro", co significado de "outeiro de escasa elevación sobre o que o rodea" (cf. <a href="https://ieb.org.es/images/publicaciones/digitales/LexicoLiteraturaTradicion/LexicoLiteraturaTradicion.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face="">Rexístranse en toda Galiza, así nas Negradas "A Cuturra", en Bares "A Cotorroia", etc. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>COUCES, OS</b> (Galdo)</span><br />
<span face="">Esta palabra ten múltiples acepcións. Nestes casos provén de <i>calce </i>"calcañar", e designa por analoxía un "sitio de forma semicircular que remata en terraplén ou baixada pronunciada". </span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">Tamén Rivas Quintas indica que o topónimo couce aparece con frecuencia cun sentido topográfico de ‘fondal’, “base de monte” (cf. E. Rivas, "<i>Lingua galega, historia e fenomenoloxía</i>". 1989). </span><br />
<span face=""></span><br /><span face=""><b>COUSOS </b>(Boimente)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>O termo "couso" acostúmase a interpretar como "sitio coutado", para actividade específica, xeralmente remitindo a un foxo no monte para a caza de alimarias, maiormente lobos. Ten outras acepcións, como a de "sitio para facer cacería, xustas" e a de "horta pequena".</div><div><br /></div><div>Xa Sarmiento indicaba no séc. XVIII que "nas montañas de Samos chaman [couso] ao buraco ou foxo que se fai para coller lobos".</div><div>Silveira fixo tamén esta interpretación, derivándoo do latín medieval caussu, da forma secundaria de participio do verbo caveo 'gardar, vigxiar’, xa recollida por Du Cange (cf. Revista Lusitana n. XXIV, p. 206). Corominas explica couso como resultado dun cruzamento de cosso (< <i>cŭrsum</i>) e couto (< <i>cautum</i>).</div>
<span face=""><br /></span><span face="">É un topónimo moi frecuente en Galiza e na contorna, como no Valadouro, Muras, Alfoz. Nalgúns casos, como "O Couso dos Lobos" (Manzaneda) ou "O Couso do Foxo" (Triacastela), o significado é claramente o indicado.</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face=""></span><b>COVAS </b><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Este topónimo ten unha ampla presenza na toponimia galega</span><span face="">. </span><br />
<span face="">O substantivo cova designa </span><span face="">cavidades na terra,</span><span face=""> </span><span face="">tanto naturais como feitas pola man humana, como minas ou canteiras; tamén furnas e así mesmo </span><span face="">goridas de animais ou sepulturas; o adxectivo ten valor orográfico co significado de </span><span face="">‘cóncavo’ ou ‘situado nun fondal’. </span><br />
<span face="">En canto á etimoloxía, procede de <i>cŏva</i> e <i>cŏvus</i>, formas propias do latín </span><span face="">hispánico (no latín clásico eran <i>cava</i> e <i>cavus</i>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">A motivación para topónimo que nos ocupa, na parroquia do mesmo nome, vén do sitio no que estaba a igrexa, </span></span><span style="font-family: arial;">nunha cova</span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">ao pé do mar lugar. Aínda actualmente se conservan algúns restos da edificación. </span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">É interesante notar o feito de que </span><span face="">este lugar foi sempre referido co topónimo en singular, "Cova", </span><span face="">ata hai pouco máis dun século:</span><br />
<span face="">No 1128 aparece nun documento de Afonso VII como "<i>S. Iohannes de Cova</i>" (cf. "España Sagrada"). </span><span face="">No </span><span face=""> </span><a href="https://www.ine.es/prodyser/pubweb/censo_pecheros/tomo1.pdf">Censo de Pecheros</a> <span face="">do 1528 soamente figura Grallal, en canto que no 1631 volve aparecer </span><span face="">"<i>San Juan de Cova</i>" </span><span face="">(cf. </span><a href="https://www.ine.es/prodyser/pubweb/censo_sal/tomo1.pdf">Censo de la Sal</a><span face="">)</span><span face="">.</span><br />
<span face="">No século XVIII segue atestado como "S. Juan de Coba" no 1753 (Catastro de Ensenada). Figura tamén como "<i>Cóba</i>" no final dese século (cf. "Nomenclator o Diccionario de las ciudades, villas, lugares, aldeas, granjas, cotos redondos, cortijos...", 1789). E igualmente aínda nos mediados do século XIX vén como "<i>Coba</i>" (cf. </span><span face="">dicionario de Madoz)</span><span face=""> </span><span face="">.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>COVELO, O</b> (varios)<br />Diminutivo de "covo", no sentido de "lugar no fondo dunha concavidade".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CROA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove, San Pedro de Viveiro)</span><div>O termo "croa" vén de "coroa", e alude unha cima de monte redondeada, por veces remitindo á parte alta dun castro.</div><div>De feito, no lugar da Croa de Landrove atópase o Pico da Croa.</div>
<span face=""></span><br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>CRUZ DO ROLLO, A </b>(Viveiro)</span><br />
<span face="">A palabra "rollo" é unha palabra castela que alude á antiga localización neste lugar </span><span face="">dun "<i>rollo</i>" (picota de axustizar). Esta cruz, xa que logo, aínda que actualmente se atope na ponte de Viveiro, indícanos que foi traída aí desde o lugar onde se facían os axustizamentos .. onde se aplicaba a pena de morte, vaia.</span><br />
<span face="">O dicionario de Marcial Valladares (1884) define "rollo" como "<i>la picota u horca, hecha de piedra y en forma redonda, ó de columna. Era insignia de la jurisdiccion de villa, odiosa para los pueblos.</i>." (Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=rollo&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>). </span><br /><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Para máis detalle, consultar a entrada "<a href="https://penadacataverna.blogspot.com/2023/08/alguns-lugares-de-axustizamentos-na.html" target="_blank">Algúns lugares de axustizamentos na Mariña e o Ortegal"</a> no blog da "Pena da Cataverna".<br />
<br />
<span face=""><b>CRUZ DO VASCO</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face=""> Cruz referenciada a unha persoa de nome "Vasco" (cast. <i>Velasco</i>)</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CUBELO, O </b>(varios)</span><br />
<span face="">O termo "cubelo" é, na maioría dos casos, unha grafía alternativa por "covelo" (ver "O Covelo"). Noutros casos podería provir realmente do diminutivo de "cubo", baixo latín <i>cupu</i>.</span><br />
<span face="">No entanto, hai quen afirma (cf. <a href="http://%22covo%22%2C%20no%20sentido%20de%20%22lugar%20no%20fondo%20dunha%20concavidade%22./">aquí</a>) que a maioría, senón todos, dos "cubelo" e "cuvelo" proveñen de "covelo", diminutivo de "covo", no sentido de "lugar no fondo dunha concavidade".<br /><br /><b>CUCHAREGO, O</b> (Boimente)</span><br />
<span face="">Derivado de "cocho", co sufixo -ego, do mesmo modo que "lamego" de lama, "Navego" de navia, "Balsego" de balsa, etc.</span><br />
<span face="">Non cremos que teña relación coa acepción que dá o dicionario de Carré Alvarellos, como “leira pequena dedicada a leña ou a prado”, pois non parece que teña tido tanta vitalidade na fala de toda a comarca para quedar só como topónimo.</span><br />
<span face="">É interesante reparar que, mentres na maioría dos casos se perdeu a forma -u- fronte a -o- nas -o- pretónicas etimolóxicas, neste topónimo preservouse maioritariamente na gran maioría dos topónimos, probablemente polo influxo do castelán "cuchara".</span><br />
<br />
<span face=""><b>CUÍÑA </b>(Boimente)<br /><div>Este lugar debe ser o que xa aparece nun diploma do ano 992 do Tombo de Sobrado no que menciona:</div><div><span style="font-family: arial;"> "</span><span style="font-family: arial;"><i>ecclesia uocabulo Sancte Marie que est fundata in uilla </i></span><span style="font-family: arial;"><i>Bonimenti et Colina</i>" (cf. P Martínez, 2010. "</span>A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV)<span style="font-family: arial;">").</span></div><div>Aparece novamente atestado sete séculos despois no Catastro de Ensenada para Chavín (1753) ao mencionar os límites da freguesía:</div> <i> ..."rio do Galiñeiro siguiendo en derecho al pico vello e as veigas de Cuiña"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tamén aparece </span></span><span style="font-family: arial;">no Catastro de Ensenada para </span><span style="font-family: arial;">Boimente </span><span style="font-family: arial;">(1753) ao mencionar os muíños existentes.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Hai controversia na interpretación dos abundantes topónimos galegos "Cuíña", que comparten orixe etimolóxica cos Cuña e os seus equivalentes portugueses Cunha.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Por unha banda, autores do prestixio de Martínez Lema interprétana como correspondente co apelativo "cuíña" 'pequena elevación do terreo'. Eladio Rodríguez recolle este significado como forma aínda viva en Abadín e Parga, definíndoa como "colina", e Constantino García tamén o rexistrou en Laxe, co significado "lomba" (cf. DdD).</span></div><div><span style="font-family: arial;">Aínda que se podería pensar na voz patrimonial equivalente a "colina 'outeiro', a voz colina co sentido orográfico trátase dun italianismo introducido no séc. XVII (cf. Corominas, DCECH). Ademais, se viñese do latín collis/collina daría **coliña, non coíña/cuíña.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Por outra banda, se derivan da forma medieval "colina" (tal como figura atestado no caso dunha Uilla Colina), os rexistros medievais non parecen remitir a colinas orográficas senón a elementos moito máis definidos e delimitados na paisaxe (cf. CODOLGA):</span></div><div><span style="font-family: arial;">(800) - Floriano,DiplomáticaAstur (800):</span></div><div><span style="font-family: arial;">" .. et vadit ad illo pino, deinde ad colina et vadit ad via Angustina .." </span></div><div><span style="font-family: arial;">Floriano,DiplomáticaAstur (831):</span></div><div><span style="font-family: arial;">" .. seneras uel quidquid ibidem est; et ad Bellenia colina et horreum, binia de Armentari ..."</span></div><div><span style="font-family: arial;">Andrade,CelanovaTbo (885):</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] integra vinea, pumares, ceresales, perales, ipsa colina medietate, et de ipso lagare de tercia medietate integra [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;">SáezE,CelanovaCD (935):</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] , et alia uinea que comparauimus de Tano, et colina integra, et de alias mazanarias et ceresales [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;">Andrade,Celanova (1009):</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] vinea ad casa de Gundemaro, levat se de illa colina et vai per succo de Daniel [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;">Lucas,SamosTbo (1026):</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] suo germano Stevano et de sua suprina pumare super illa colina ; [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;">Lucas,SamosTbo (1052) :</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] et que vendivit domno Fredenandiz ad illa colina sua tercia in illo ortale [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;">Andrade,CelanovaTbo (1075):</span></div><div><span style="font-family: arial;">[...] integra in vineas, in pumares, ceresales, ipsa colina media et ipso lagare de tercia medietate [...]</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><div><span style="font-family: arial;">Esta interpretación tampouco encaixa para o topónimo O Cuiñal (Celanova, Ou), pois un abundancial de outeiros non tería sentido. Tampouco encaixaría para A Cuiñeira Grande (O Grove, Po) por razóns similares.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Nicandro Ares interpretou os topónimos "Cuíña" como talvez 'lugar de coios ou de coles'.</span></div></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /><b>CULLEREIRO, O</b> (Boimente -lugar do Buio)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Debe tratarse dunha alusión á profesión ou alcume dun antigo posesor. En efecto, está atestado no 1234 un "</span></span><span style="font-family: arial;">Petrus Dominici cullararius" (cf. CODOLGA). Tamén recolle esta voz </span><span style="font-family: arial;">o dicionario de galego de Leiras Pulpeiro, como </span><span style="font-family: arial;"> "fabricante ou vendedor de culleres de pau" (cf. </span><a href="https://ilg.usc.gal/ddd/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=culler*&tipo_busca=lema&comodins=s#LeirasVocabulario1906" style="font-family: arial;">DdD</a><span style="font-family: arial;">).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, Bascus apunta á posíbel orixe antigoeuropea, tendo en conta a existencia de Cullergondo, Culleredo e Fonte Culler (cf. E. Bascuas, 2014. "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"),</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tamén en base a "Culleredo" (concello da Coruña), co sufixo abundancial -edo, Nicandro Ares considerouno alusión a un lugar onde abundan os cágados, crías de ra (cf. </span></span><span style="font-family: arial;">N. Ares, 2011.</span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">"</span><i style="font-family: arial;">Estudos de toponimia galega</i><span style="font-family: arial;">". Vol I</span><span style="font-family: arial;">). </span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Atopamos outro "O Cullereiro" en Mañón.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CURRIPA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">O termo "corripa" ten a mesma orixe que "curro" e máis "curral", a partir da raíz</span><br />
<span face="">prelatina *<i>cor(r)- </i> 'cercado circular'. En corripa incúe o infixo -ip- de</span><br />
<span face="">carácter diminutivo (cf. F. Krüger. "<i>Problemas etimológicos. Las raíces car-, carr- y corr- en los dialectos peninsulares</i>").</span><br />
<span face="">A corripa é rexistrada nos dicionarios como ‘pequeno cercado no que se botan os ourizos a curtir’. No dicionario de E. Rodríguez rexístrase o uso como "carreiro estreito e pouco transitado, que só se usa para dar paso a algunhas fincas".</span><br />
<br />
<span face=""><b>CURRO do CANDAOSO, O</b> (Boimente -lugar do Buio)<br />Famoso lugar da Rapa das Bestas.<br />O termo "Curro", neste caso, designa un 'lugar pechado para marcar os cabalos selvaxes'.<br />En canto a "Candaoso", indica "lugar onde abundan os candos" ("garabullos").</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>CURUXEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro)</span><br />
<b>CURUXEIRA DOS PARAÑOS</b><b>, A</b><span face=""> </span><span face=""> (Valcarría)</span><br />
<span face="">Unha "curuxeira", abundancial de "curuxa", designa por tanto </span><span face="">un lugar caracterizado pola presenza ou abundancia </span><span face="">de ditas aves. Tamén, metafóricamente, indicaría un "lugar en sitio elevado e con penascos". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=curuxeira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><span face=""> </span><br />
<span face=""><br /><b>CUSQUEIRO, O</b> (Boimente -lugar do Grañeiro)<br />Ver "COSQUEIRO".</span><br />
<span face=""><br /><b>CUTIÁN </b>(Valcarría)<br /><div>Probablemente derivado de <i>(uilla) Cottidiani</i>,<i> </i>remitindo ao nome persoal latino <i>Cottidianus</i> (Solin 1994:319), aínda que tamén se podería relacionar co portugués Cotiães, que, segundo Piel (NGTP 306), semella drivar do xenitivo *<i>Cottilanis</i> de <i>Cottila</i>, diminutivo de <i>Cotta</i>. É un antropónimo de orixe xermánica, o cal non indica que o posesor deste nome tivese tal orixe.</div><div><br /></div></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face="">Aínda que non corresponde na actualidade cun núcleo de poboación, o microtopónimo apunta a que nese lugar ou nos arredores existise unha <i>uilla </i>medieval. De feito, preto del temos un conxunto de microtopónimos A Felgueira de Cutián, </span></span><span style="font-family: arial;">Os </span><span style="font-family: arial;">Pasos de Cutián, </span><span style="font-family: arial;">Ríos de Cutián, que reafirman esta hipótese. </span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">O Nomenclator rexistra a freguesía de Cutián en Antas de Ulla, para o que se atribúen as mesmas hipóteses (cf. A. Santiso, 2021. "Toponomástica, documentación histórica e estudo </span><span style="font-family: arial;">lingüístico: unha aproximación á toponimia maior do </span><span style="font-family: arial;">concello de Antas de Ulla").</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;">
<b>CUTIÑO, O</b><span face=""> (Viveiro)</span><br />
<span face="">Diminutivo de "coto", dunha orixe prelatina <i>cott-</i> 'lugar alto'.</span><br />
<span face=""><br /><b>CUVELO, O</b> (varios)<br />Ver "COVELO".</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>DEVESA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">Do latín (<i>terra) defensa</i> 'terra resguardada, vedada'. Significa "terras cercadas", xeralmente un terreo arborado acoutado con certas restricións</span><span face="">. </span><br />
<span face="">Orixinariamente eran terras prohibidas para o pobo, do rei ou nobres, para cazar ou para explotación das árbores (carballos, etc).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ENCRUCELADAS, AS</b> (Valcarría)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente, sinónimo de "Encrucillada" e de "Crucelada", e que alude a un cruce ou confluenza de camiños. </span><br />
<span face="">Os cruces de camiños tiñan gran carga simbólica, mítica e relixiosa, xa desde os romanos polo menos. Neles enterrábanse aos que morrían sen batizar, e neles detíñanse os enterros para rezar. Tiñan lugar ritos máxico-relixiosos como os de colocar pucheiros, con moedas ou con outros obxectos. Semella tamén que se daban neles rituais de fecundación ou a cura do "ollo-mao".</span><br />
<span face="">Canto ao topónimo, segundo o Proxecto Toponimia de Galicia, a variante "Encrucelada" dáse maiormente na área Mindoniense, maiormente no oeste desta área, de Ferrol ata Cervo. Non é, con todo, exclusivo desta área, así por exemplo recólleo Xabier Moure no <a href="http://arqueoloxiadosancares.blogspot.com/2011/01/toponimia-do-concello-de-pedrafita-do.html">Concello de Pedrafita</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ENGROBIAS, AS</b> (Galdo)<br />Unha "engrobia" ou "engroba" é un "desfiladeiro, paso estreito entre montes ou outeiros". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=engrobia&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>ENTORNADOIRO, O</b> (Galdo)<br />Derivado de "entornar" (envorcar); o dicionario de Aníbal Otero define "entornadoiro" como "<i>Sitio nun camiño perigoso para envorcar)un carro</i>" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=entornadoiro&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ERMOSENDE </b>(Galdo)</span><br />
<span face="">De <i>(uilla) Ermesindi</i>, forma en xenitivo de <i>Ermosindus </i>ou <i>Ermesindus</i>, o nome dun posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola). Os referidos antropónimos teñen ambos orixe xermánica.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Coa mesma orixe etimolóxica atópase no concello de Begonte unha Fonte Almesendre, así como o concello de Hermisende en Zamora.<br /><span face="">Como nos demais topónimos con etimoloxía xermánica, é importante notar que non indica que o posesor fose desa orixe, simplemente eran nomes populares na alta Idade Media. O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").<br /><br /><b>ESBEDRIDO </b>(Galdo)</span><br />
<span face=""><b>ESVIDRAL, O</b> (Vieiro, Galdo)<br />Un "esbedrido" ou "esbedral" (aquí transcrito como "esvidral") é un lugar onde abundan os érbedos ou esbedros (<i>Arbutus unedo</i>), árbore que dá un froito usado para aromatizar licores a base de augardentes e para preparar marmelada. Dicía Sarmiento que "<i>esvedro en Vivero es el madroño</i>".</span><br />
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente. Hai outro </span><span face="">"Esvidrido" en Galdo, </span><span face="">"Esvedral" nas Ribeiras do Sor e nas Negradas.</span><br />
<br />
<span face=""><b>ESCORA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><span face=""><br />Alusión á "escoura" ou escoria </span></span><span style="font-family: arial;">(pedra de cor do ferro, ou "residuo de carbón e ferro").</span></div><div><span style="font-family: arial;">Tería o mesmo sentido que o presente no "Rego da Escora" existente en Rúa (Cervo).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Non parece encaixar a acepción de escora como "esteo, arrimo, puntal", como parece confirmar o mencionado "Rego da Escora".</span><br />
<span face=""><br /><b>ESCOURIDO </b>(Covas, Boimente -lugar das Curralas)<br />Este lugar aparece atestado no Catastro de Ensenada para Covas (1753) ao detallar os muíños existentes, e aparece unha vez como Escoirido e outra como Escourido.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O significado do topónimo é o mesmo que "escouredo", terreo onde abunda a "escoura" ou escoria (pedra de cor do ferro, ou "residuo de carbón e ferro"), e tamén, por extensión, "terreo malo e improdutivo pola abundancia de pedras" (cf. "<a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=escouredo&tipo_busca=lema&comodins=s">escouredo</a>").<br />Aínda que descoñezamos calquer rexistro de actividade siderometalúrxica na zona, coñecida a natureza do terreo, coa existencia de mineral de ferro na comarca (así por exemplo na Silvarosa, preto de Escourido), podemos pensar nunha orixe do topónimo na actividade siderometalúrxica.<br /><br /><b>ESPIÑADÁS </b>(Faro)</span><br />
<span face="">Plural de "espiñadal", lugar onde abundan os espiños.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>ESQUERDEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro -lugar do Barral)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Segundo o dicionarios de galego, "esquerdeiro" é sinónimo de zurdo. E, en efecto, segundo o mapa 137 do ALGa, o termo ten uso no Ortegal e na Mariña, polo que é probable que fose a motivación do topónimo. Tendo en conta o anterior, máis aínda t</span><span style="font-family: arial;">ratándose dun topónimo menor, debe aludir ao alcume ou apelido dun antigo posesor da finca. </span><span style="font-family: arial;">O apelido tamén poidera ser "Esquerdo", pois xa figura como apelido na Idade Media. O paso de "Fonte de Esquerdo" a "Fonte Esquerdeira" non é estraño na toponimia, así en Galicia existen Fonte da Sancheira, A Ramileira, Lopeira, Marticeiras, Martiñeiras, Tereixeiras (cf. X. Gonzalez, 2022. "<a href="https://www.academia.edu/90017101/O_nome_Pero_na_micro_toponimia">O nome " Pero" na (micro) toponimia</a>").</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<br />
<span face=""><b>ESTACADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro)</span><br />
<span face="">Probablemente aluda a que houbo na zona unha fileira de estacas atravesadas no río, posiblemente na zona próxima onde coa marea baixa flúe o río, ao pé da ponte do tren.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Tampouco podemos descartar que aludise a algún tipo de plantación de árbores no lugar.<br />
<span face="">O dicionario de Eladio Rodríguez recolle </span><span face="">para "estacada"</span><span face=""> </span><span face="">as acepcións de "conxunto de estacas en fila cravadas na tierra para reparo, defensa ou atallo dun paso", e tamén a que nos interesa máis de "<i>f</i></span><span face=""><i>ilas de estacas muy juntas, que se clavan en los ríos para pescar salmones y otros peces" </i>(cf. DdD).</span><br />
<span face="">Riesco Chueca interpreta os topónimos "Estacada" e "Estacadilla" como referidos a unha fileira de estacas atravesadas sobre unha corrente, que foron usadas para distintos fins: sinalizar un vao; protexer unha liña de aceas evitando que a leña e outros corpos arrastrados pola corrente atasquen as rodas do muíño; determinar a influencia dun </span><span face="">muíño</span><span face=""> sobre outro situado no mesmo curso. </span><br />
<span face="">Riesco Chueca menciona un antigo "Vado de las Estacas", sobre o río Alagón. Tamén cita un documento do ano 921 en Sahagún:</span><br />
<span face=""> <i>“illa carrera que discurrit ad illo uado de illas stacas” </i></span><br />
<span face="">No 1311, o mosteiro de Carracedo comprométese a que </span><br />
<span face=""> <i> “nos vos demos estacas da nosa devesa para las presas”</i>, aludindo a uns muíños de Cacabelos.</span><br />
<span face="">Tamén </span><span face="">Madoz menciona </span><span face="">o "Vado de las Estacas" en Las Arribes del Duero.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ESTIVADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín, Valcarría)</span><br />
<span face="">Xa Sarmiento indicou que unha estivada era “labor que consiste en rozar o monte, queimar a broza cortada, arar a terra e sementala de trigo ou centeo”. </span><br />
<span face="">Concretamente, o termo "estivada" ten varias acepcións, relacionadas coas antigas "rozas": </span><br />
</span><ul>
<li><span style="font-family: arial;">Roza: operación de cavar un anaco de monte ou terreo inculto, xuntando a broza e facendo borralleiras para despois sementar trigo ou centeo. </span></li>
<li><span style="font-family: arial;">Terra na que foi feita unha roza despois de estenderse as borrallas desta. </span></li>
<li><span style="font-family: arial;">Peche dunha herdade con terróns. </span></li>
</ul>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Para maior detalle, ver o estudo de Gonzalo Navaza (cf. G. Navaza, 2006. "<i>Fitotoponimia galega</i>"), así como a información indicada por Eladio Rodríguez (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=estivada&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><br /><b>ESVIDRIDO </b>(Galdo)</span><br />
<span face="">Grafía alternativa de "Esbedrido". Ver "Esbedrido".</span><span face=""></span><br />
<span face=""></span><br />
<span face=""><b>FABÁS, OS</b> (Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><br />
<span face="">Este topónimo é interpretado como plural de "fabal", 'terreo sementado de fabas' (cf. Dicionario <a href="http://academia.gal/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=1928228">RAG</a>). Así interpreta tamén Navaza estes topónimos (cf. G. Navaza, 2006. "<i>Fitotoponimia galega</i>").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FABEGA, A</b> (Galdo)</span><div>Topónimo que alude a un lugar no que se cultivan as fabas ou propicio para o seu cultivo.</div><div>O sufixo relacional -ega, de orixe prerromana, aparece na toponimia por veces ligado ao cultivo dos cereais e doutras plantas; así, atopamos tamén "Aviega" (avea), "Millarega" (millo miúdo), "Escanarega" (escanla), "Pallarega", ou "Pomarega".</div><div>Gonzalo Navaza indica que o sufixo -ega é "característico da fitotoponimia luguesa"(cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega").</div>
<span face=""></span><br />
<span face=""><span face=""><b>FACHAS</b></span><b>, AS </b>(Valcarría)</span><br />
<span face="">O dicionario define "facha" como "antorcha de palla para alumarse de noite nos camiños" (cf. X. L. Franco <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=facha&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>), e Rivas como unha “hacha, raja de leña para quemar” (cf. DdD).<br /><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Sería o mesmo que facho, con matices posibelmente de tamaño. Sarmiento sinalaba que "facho" era aplicado en Galicia "<i>a las eminencias en donde, para avisar de la venida de los enemigos, se encienden hogueras; .... Si en ellas hay farol continuo para guiar a los marineros, se llaman "faros", y si sólo para hogueras "fachos". A veces se toma uno por otro</i>".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />Canto á etimoloxía de "facha", é incerta. Corominas derívaa dunha voz *<i>fascula</i>, explicándoa co socorrido "cruce", neste caso entre <i>facula </i>'fachuzo' e <i>fascis </i>'feixe'.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>O dicionario define "facha" como "antorcha de palla para alumarse de noite nos caminos" (cf. X. L. Franco DdD)</div><div><br /></div><div>O Nomenclator de Galicia rexistra na bibarra outras As Fachas en Barreiros.</div><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>FARO </b>(Faro)<br />Esta poboación xa figura nun documento do ano 877 como "<i>Villam de Faro</i>" (cf. p.77 de E. Cal, “<i>De Viveiro en la Edad Media”, in "Estudios Mindonienses"</i>, núm. 7, 1991).<br />O nome deriva do latín <i>pharus</i>, e este do grego <i>Φαρος</i>. Na Idade Media, "faro" indicaba unha cima elevada na que se prendían fogueiras, quer para guiaren os barcos, para se comunicar ou, sobre todo cando son no interior, avisar da presenza do enemigo.<br />Sarmiento clarificaba semanticamente a diferencia con "facho", sinalando que "facho" <i>era aplicado en Galicia "a las eminencias en donde, para avisar de la venida de los enemigos, se encienden hogueras; .... Si en ellas hay farol continuo para guiar a los marineros, se llaman "faros", y si sólo para hogueras "fachos". A veces se toma uno por otro. </i>".<br /><br /><b>FERMIL </b>(Faro -lugar da Aldea)</span><br />
<span face="">Topónimo que remite a unha<i> (uilla) Filimiri</i>, forma en xenitivo de <i>Filimirus </i>(con variantes <i>Felmirus </i>e <i>Felemirus</i>), o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica. Cf. J. Piel, <i>"Os nomes germânicos na toponímina portuguesa", in "Boletim de filologia"</i>, Tomo III. </span><span face=""> </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente, atopándose no</span><span face="">s concellos de Valdoviño, A Estrada, Palas de Rei e As Neves, así como en varios lugares do norte de Portugal. Hai tamén un</span><span face=""> Portofermil n</span><span face="">o concello de Vilalba.</span><br />
<span face=""><br /><b>FERRAXÓN </b>(Boimente)<br />Relativo a "ferraxe" ("forraxe", do latín vulgar <i>ferragine</i>), ben como aumentativo ou incluso podería vir do diminutivo antigo <i>ferragiolo</i>. Rivas Quintas (2001) documenta a palabra "ferraxe", precisamente en Boimente.</span><br />
<span face=""><br /><b>FIAL, O</b> (Valcarría)<br />O mesmo que "feal", un "herbal", lugar onde abunda o feo.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>FIGUEIROA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face=""> Diminutivo de figueira. </span><span face=""> Atopamos aquí o antigo sufixo diminutivo -oa, derivado do latino -<i>ola</i>. Indica Carolina Pérez que este sufixo volveuse improdutivo no romance galego desde época ben temperá, e aparece </span><span face="">hoxe cristalizado nalgúns topónimos, como é este o caso (cf. </span><span face="">C. Pérez, "</span><span face="">O sufixo diminutivo -ŎLA na toponimia galega"). </span><br />
<span face="">Este topónimo é interesante dun punto de vista lingüístico, pois móstranos a variante nesta zona -oa, fronte a outras variantes como -oá, -úa, etc.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FOLLADA, A</b> (Chavín)</span><br />
<span face="">Tanto E. Rivas como G. Navaza explican os topónimos Follada e Folladiña en relación á abundancia de follas, indicando a súa orixe nun verbo latino *<i>foliare </i>'botar folla frondosa'. Fai alusión por tanto a un lugar de vexetación frondosa (cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia Galega").</span><div><br /></div><div><b>FOLTREIRO, O</b> (Faro)</div><div>De "foltreiro", aludindo ao alcume dun antigo posesor. Como alcume xa está atestado na Idade Media "Feltrello", tamén derivado de feltro con sufixo despectivo, e igualmente "Feltrón" 'home noxento, mullereiro' (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</div><div>É significativa a existencia dunha Ponte de Foltreiro e Muíño de Foltreiro en Catoira, que confirman a hipótese de ser sobrenome e non cualificativo de terras.</div><div>Tamén rexistra o Proxecto Toponimia de Galicia un Feltraño en Muras, dúas A Feltreira no concello de Cangas e outra en Moaña, así como unha A Faltreira tamén en Moaña, e mais O Feltro en Cospeito. Igualmente hai O Foltreiro e Foltrón en Brión e un O Feltraño en Muras.</div>
<span face=""><br /><b>FONDÓN, O</b> (Galdo -lugar do Fondón, Magazos)<br />Aludindo á orografía do lugar, situado nun lugar significativamente máis fundo que o territorio circundante, o cal é o caso.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Aparece atestado con este nome no Catastro de Ensenada para Magazos de 1753, ao enunciar os muíños existentes na freguesía.<br />
<br />
<span face=""><b>FONTAÍÑAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">O termo "fontaniña" alude a unha 'fonte pequena, fontela'. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=fonta%ED%F1a&tipo_busca=lema">DdD</a>. </span><br />
<span face="">En canto á etimoloxía, poderíamos dubidar se vén de fonte + -iña ou directamente do latín fontanina. Parece ser que foi o segundo (cf. R. </span><span face="">Álvarez, "</span><span face=""><a href="http://www.cirp.gal/pub/docs/varios/Lingua_pobo_e_terra.pdf">Dialectoloxía e toponimia: Fontán, Fontenla, Fontaíña</a>").</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>FONTAO </b>(Boimente)<br />O nome deste núcleo de poboación remite a un <i>(agru) fontanu</i>, derivado de <i>fons </i>"fonte" (Cf. A. Moralejo. "<i>Toponimia gallega y leonesa</i>"). </span><br />
<span face="">Outra posibilidade sería derivado dun posuidor chamado <i>Fontanus </i>(cf. Cabeza Quiles). </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>FONTE DA SARNA</b> (Viveiro)<br />Relativo á doenza da sarna, no sentido de propiedades curativas, polo xeral fontes sulfurosas. Hai moitos hidrónimos que mencionan a "sarna", o máis cercano que coñecemos é o da "Fonte da Sarna" en Mogor (<a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón</a>).<br />Parece que lle chamaban así porque a ela acudía a xente coa doenza da sarna, para fretarse contra dunha pedra que se dicía que tiña propiedades curativas contra tal doenza. Cf. <a href="http://insuabarqueiro.blogspot.com.es/search/label/FONTES%20E%20LAVADEROS">aquí</a>.</span><br /><span face=""> Están atestados casos nos que se relacionaban as fontes sulfurosas como curas da sarna. Cf. o texto de 1768 sobre o lugar de Cortegada: "<i>A la distancia de un largo tiro de piedra de esta está de la primera fuente mineral, a quien antiguamente llamaban de la Sarna, y al presente de la Piedra. El auga es clara, con olor y sabor de Azufre; bañando en ella una moneda de Cobre, toma color azul, y si es de Plata, le adquiere azul muy obículo</i>".</span><br />
<span face=""><br /><b>FONTE DE FERNÁN POTÍN </b>(Viveiro)</span><br />
<span face="">Descoñecemos a historia desta fonte ou da referida persoa Fernán Potín. </span><br />
<span face="">O apelido "Potín" derivará dun lugar con ese nome. Como apelativo, na Mariña Occidental (Xove, Viveiro, O Vicedo), rexístrase "<a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=pot%EDn&tipo_busca=lema">potín</a>" como variante de "patín", "<i>Escalera externa, adosada a la casa, terminada en un descanso espacioso, llamado solana, que sirve para tomar el sol en invierno y el fresco en el verano</i>". Cf. José M. Pereda, 1953. "<i>Aportaciones léxicas y folklóricas al estudio de la lengua gallega</i>".</span><br />
<span face="">En castelán existe tamén <i>patín</i>, que xa recolleu Nebrija "<i>patio aquello mesmo es que patín</i>". e que analizou Corominas </span><span face="">(cf. Corominas, DCECH, s.v. patio).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Coñecemos algún caso de alcume "Potín", e confírmase que foi referido á antiga existencia desta "escaleira externa de pedra" na casa familiar.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>FONTE DO OURO</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro)</span><br />
<span face="">A frecuencia de "Fonte do Ouro" na toponimia galega fai pensar en que, en lugar de ser referido a unha anecdota ou lenda asociada co apelativo "ouro", do latin <i>aureum</i> 'dourado' teña máis ben outra orixe que explique esta frecuencia.<br />Cremos que esta orixe alternativa sería a mesma que a do cercano "río Ouro", que está documentado na Idade Media como <i>Aurio</i>, e para o cal tanto E. Bascuas como outros autores relacionan coa raíz hidronímica prerromana <i>*awer-</i> 'fluír', termo paleoeuropeo. Cf. e.g. <a href="http://www.academiadelallingua.com/lletresasturianes/pdf/Art%C3%ADculu%207-%C3%81ngel%20Llamazares%20Sanjuan-Lo%20%C3%A1ureo%20en%20la%20toponimia%20de%20Le%C3%B3n.pdf">aquí</a>. Cf. p. 124 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>. <br />Porén, outros autores como e.g. Villar relacionan a orixe do río "Ouro" co latin <i>aureum</i>, "de ouro", "dourado" (cf. <a href="http://books.google.es/books?id=Z5Ewal5syf8C&pg=PA508&dq=ouro+prerromana+hidronimica&hl=gl&sa=X&ei=G_rrUfmEIKiS7Ab8moHwDQ&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=ouro&f=false">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /><span face=""><b>FONTE DO PINGÓN</b></span><span face=""> </span><span face="">(Magazos)</span><br /><span face="">Topónimo transparente, deverbal de pingar 'caer a auga pinga a pinga", probabelmente remitindo xocosamente á escaseza de caudal.</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Porén, dado que os nomes das fontes van moitas veces ligados a nomes persoales, non se pode rexeitar que "Pingón" remita a un alcume persoal. </span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><br /></span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><div><b>FONTE DO REQUEIXO</b> (Landrove)</div><div>Ver O REQUEIXO.</div><div><br /></div><div><div><b>FONTE ESQUERDEIRA</b> (Landrove)</div><div>Ver "ESQUERDEIRA".</div></div></span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>FONTEGRADA </b>(Vieiro)<br />Composto, do latín <i>fons granata</i>, "fonte importante, abundante". O adxectivo "grada" aínda existe no portugués con este sentido. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=grado">Priberam</a>.<br />Nese mesmo sentido, Piel interpretou este topónimo, como "contendo o antigo adxectivo <i>graado </i>'grande'". Cf. J. Piel <i>"As Águas na toponímina galego-portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo VIII, 1945.</span><br />
<span face="">Nicandro Ares decántase por unha orixe no latín <i>fons grata</i> "fonte agradábel", aínda que non aporta raíces para rexeitar aquela etimoloxía. Cf. </span><span face="">N. Ares, 2011.</span><span face=""> </span><span face="">"</span><i>Estudos de toponimia galega</i><span face="">". Vol I. </span><br />
<span face="">O mesmo topónimo rexístrase en Ourol coa grafía "Fonte Grada", así como en Torres Vedras (Portugal).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FONTELO</b> (Galdo)</span><br />
<span face="">A voz "fontelo" remitiría a unha 'fonte de caudal escaso e estacional que nace nos prados ou terreos húmidos’. En efecto, esta acepción aínda se conserva aínda no <a href="https://ieb.org.es/images/publicaciones/digitales/LexicoLiteraturaTradicion/LexicoLiteraturaTradicion.pdf">léxico das Médulas</a> (León).</span><br />
<span face="">Por outro lado, nos dicionarios de galego soamente aparece no dicionario de Constantino García, aínda que só rexistrada nun lugar da xeografía galega, polo que semella máis probable a interpretación menos específica indicada.</span><br />
<span face="">É unha forma derivada de "fonte", co antigo sufixo diminutivo -elo. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FORCADA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face=""> Topónimo que alude a unha bifurcación, de río, camiño ou cordal do monte. </span><br />
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente en Galiza (con formas como "Forcada", "Forcadela", "Forcadiña"), polo que non pode ser referido ao aparello "forcada" ou "forqueta", pois sería un topónimo anecdótico e non encaixaría con esa frecuencia.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FORNELA, A</b> (Galdo)</span><br />
<span face="">Os dicionarios de galego definen a voz "fornela" como "boca do forno" e mais "sitio para a cinza, debaixo ou ao pé do forno". Tamén ten a acepción de "alacena na parede" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=fornela&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">A motivación para os topónimos Fornela e Fornelo(s) é xeralmente metafórica, para se refererir a dolmens ou a pequenas covas. Tal como indica Manuel Lorenzo (cf. Toponimia de Dodro e de Laíño), "díselle ás mámoas fornos e fornelas dos mouros". Tamén indicou Almeida Fernandes que "a metáfora dolménica e a espeleológica são as únicas que, salvo casos especiais, podem satisfacer à congruência toponímica" (cf. A. de Almeida Fernandes, 1991-1993. "Taraucae Monumenta Historica - Livro das </span><span style="font-family: arial;">doações de Tarouca, I/1: Documenta; I/2: Indices & Studia (Anthroponymia); I/3: Indices & Studia (Toponymia) (Institutiones) (Communia Verba)").</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Esta motivación arqueolóxica é por veces evidente, como no caso do topónimo "A Fornela" (Cariño), onde ao pé do lugar atópase a Mámoa de Fornela.</span><br />
<span face=""><div><br /></div><div><b>FORNO DOS MOUROS, O</b> (Covas -lugar da Insua)</div><div>O topónimo alude á existencia de restos megalíticos próximos e lendas asociadas a eles.</div><div>A referencia aos "mouros", frecuente na toponimia galega, non parece que teña relación coa súa preencia na Península, de feito algún topónimo destes xa está atestado antes de chegaren os árabes, tal como o texto do ano 572</div><div> "<i>ad Maura Morta usque ad Paramio</i>" (cf. Tombo Vello da Cat. de Lugo).</div><div>Algúns autores identifican este termos "mouro" co celtismo *mrwos ‘morto’, ‘ser sobrenatural’, en relación co culto aos mortos (cf. F. Benozzo e M. Alinei, 2007. "A área galega na prehistoria lingüística e cultural de Europa").</div><div><br /></div></span>
<span face=""><b>FORO, O</b> (Covas, Vieiro)</span><br />
<span face="">Indica unhas terras suxeitas a un foro.</span><br />
<span face="">O termo "foro" tivo en Galiza o significado de ‘dominio sobre unha propiedade’, e daí pasou a ter o de logo ‘Contrato consensual, comunísimo en Galicia en pasados tempos, polo que unha persoa cedía a outra, ordinariamente por tres xeracións, o dominio dunha cousa inmoble, mediante certo canon o pensión anual" (cf. E. Rodríguez, <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=foro*&tipo_busca=lema&comodins=s">Dicionario</a>).</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face="">Decía Sarmiento "<i>Sobre todo hay en Galicia aquella especie de arriendos que llaman foros. Foro es dar a uno una posesión que la cultive y usufructúe por el tiempo de tres generaciones. Hoy solo se hacen por tres vidas de reyes, pero en lo antiguo se hacían los foros por tres vidas de particulares y veintinueve años más..." (cf. "Onomástico etimológico de la lengua gallega"</i>, ed. de J. L. Pensado).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FORXÁN </b>(Valcarría)<br />De <i>(uilla) Froiani</i>, forma en xenitivo de <i>Froia </i>ou <i>Fro(g)ianus</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica. Cf. J. Piel, "<i>Os nomes germánicos na toponímina portuguesa" in "Boletim de filologia</i>", Tomo III. </span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FRAGA DO MONTOXO</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro)</span><br />
<span face="">O nome desta fraga alude aos seus (antigos) propietarios, ben por seren oriúndos algún lugar dese nome, tal como o Montoxo de Cedeira, ou ben por teren o apelido "Montoxo" ou "Montojo", á súa vez derivado dun topónimo do mesmo nome.</span><br />
<span face="">En canto á orixe de "Montoxo", é unha haploloxía a partir de "Monte Toxo". </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FREIXIDO </b>(</span><span face="">San Pedro de Viveiro</span><span face="">)</span><br />
<span face="">O termo "freixido" indica un lugar onde abundan (terían abundado) as árbores chamadas "freixos".</span><br />
<br />
<span face=""><b>FURADA DOS ASNOS</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face=""><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Covas (1753) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "demarcación principiando por el marco de furada dos asnos que está junto a dicha mar" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O significado do termo "Asnos" neste contexto é incerto. Podería remitir ao significado evidente, quer referido a unha situación anecdótica, quer ao alcume dun antigo posesor. No entanto, parece improbable.<br />Alternativamente, pode derivar o elemento paleoeuropeo <i>*ap-s-</i>, frecuente en hidrónimos, e derivado da raíz indoeuropea<i> *ap-</i> 'auga'. Cf. p.179 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>. Esta segunda alternativa semella a máis probable, se temos en conta os topónimos "Poza do Asno", "Ponte do Asno", "Punta do Asno", etc, relacionados coa hidronimia.</span><br />
<span face="">Existe tamén un "Os Asnos" en Burela.</span><br />
<span face=""><br /><b>FURNAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Chavín)</span><br />
<span face="">Unha furna é unha cova subterránea. Outra acepción é a de cova ou entrada do mar, o cal non pode ser neste caso. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=furna&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>GALDO </b>(Galdo)</span><br />
<span face="">Este nome deste núcleo de poboación está xa atestado en 1128 como "<i>Gualdo</i>", e así se mantén atestado aínda en <a href="http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/lib/0/buscar/gualdo/dende/Dende%2BAAAA/ata/Ata%2BAAAA/infodoc/1%7C131/?tx_ddbuscadorxeral_pi1%5BfiltroBusca%5D=">1404</a>, en canto que xa figura coa forma "Galdo" en 1419 (cf. p.191 de E. Cal, <i>“De Viveiro en la Edad Media”, in "Estudios Mindonienses"</i>, núm.7, 1991).</span><br />
<br />
<span face="">Podería provir de <i>(uilla de) Waldo</i>, sendo <i>Waldus</i> o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica. (cf. p.504 de N. Ares, "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I. 2011).</span><br /><span face="">Alternativamente, </span><span face=""> pode aludir ao apelativo xermánico </span></span><i style="font-family: arial;">waldo</i><span style="font-family: arial;">, remitindo a unha</span><span style="font-family: arial;"> "fraga", tal como postula p. ex. </span><span style="font-family: arial;">Miguel Costa </span><span style="font-family: arial;">(cf. </span><a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2013/03/galdo.html" style="font-family: arial;">blog Frornarea</a><span style="font-family: arial;">)</span><span style="font-family: arial;">. </span><span style="font-family: arial;">En efecto, </span><span style="font-family: arial;">Du Cange recolle </span><i style="font-family: arial;">waldo</i><span style="font-family: arial;">, de orixe xermánica, co significado de "fraga" ("</span><i style="font-family: arial;">silva</i><span style="font-family: arial;">") en Italia, e en Francia como </span><i style="font-family: arial;">gaudus</i><span style="font-family: arial;"> "</span><i style="font-family: arial;">.. in silva, quæ vocatur Gaudus .</i><span style="font-family: arial;">." (cf. Du Cange & al., "</span><i style="font-family: arial;">Glossarium mediæ et infimæ latinitatis</i><span style="font-family: arial;">". 1883-1887). </span><span style="font-family: arial;">Notamos que, en apoio desta hipótese, está rexistrado un </span><span style="font-family: arial;">microtopónimo </span><span style="font-family: arial;">"O Gualdo" no lugar de Pazos, en Codosedo (Sarreaus, Ou.). A presenza do artigo parece indicar o seu</span><span style="font-family: arial;"> uso como apelativo común, aínda que</span><span style="font-family: arial;"> tamén puido vir dun "o agro do (posesor chamado) Gualdo".</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br />O Nomenclator rexistra en Mañón do lugar de "Galdos" (cf. <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Toponimia de Mañón</a>), que debe remitir ao apelido ou procedencia dos antigos posesores (ou fundadores) dese lugar.</span><br />
<br />
<span face=""><b>GALEA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face=""> Unha galea é un tipo de embarcación. A motivación neste topónimo é incerta, talvez aludindo ao alcume dun antigo posesor, por ter embarcado ou similar.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>GALIÑEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro) </span><br /><b>GALIÑEIRO, O </b><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">O Catastro de Ensenada para Chavín (1753) atesta o "rio do Galiñeiro" ao mencionar os límites da freguesía:</span></span></div> <i> ..."rio do Galiñeiro siguiendo en derecho al pico vello e as veigas de Cuiña"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Igualmente <i>o </i></span></span><span style="font-family: arial;">Catastro de Ensenada para Boimente (1753) refire a existencia de varios muíños neste lugar do Galiñeiro.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Os topónimos "Galo", "Galiña", "Galiñeira", "Galiñeiro" non encaixan na maoiría dos casos co seu significado obvio, correspondendo moitas veces con montes e formacións rochosas. Proviría máis ben do tema prerromano<i> *kal(l)-</i> 'rocha'. Ver blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/11/a-moura-dos-gallos.html">A Pena da Cataverna </a>para máis detalles.</span><br /><span face="">Alternativamente, Cabeza Quiles vincula os topónimos "Galiñeiro" e "Galiña" con formacións rochosas que lembren a cresta deses animais ou fainos derivar tamén da raíz prerromana indicada. Porén, nos casos que coñecemos non sempre parecen corresponder con estas "cristas".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><b>GALVÁS, OS</b> (S. Pedro de Viveiro)<div>Debe referirse ao alcume dun antigo posesor e dos descendentes.</div><div>Boullón Agrelo indica que o seu uso como alcume xa se atesta nos finais do s. XIII (cf. A. Boullón, 1998. "A influencia franca na onomástica medieval galega". In "Homenaxe a Ramón Lorenzo").</div>
<br />
<span face=""><b>GARITA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br /><span face="">Referido a un posto de vixilancia. Existen outros topónimos "Garita" en moitos outros concellos galegos.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><b>GARROTE, O</b> (Covas)</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;">Este topónimo debe remitir ao sobrenome dun antigo posesor destes terreos. E</span><span style="font-family: arial;">ste apelido xa está atestado no século XIV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos").</span></div><div><br /></div><b>GOLPILLEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">Unha "golpilleira" refire a unha gorida ou cubil de golpes ("raposos"). O nome provén do latín <i>vulpicularia</i>, co mesmo significado, derivado de <i>vulpes </i>'raposo', 'golpe'.</span><br />
<span face="">Existen varios topónimos en Galiza, como p. ex. no <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Vicedo</a>. No portugués antigo tamén existía o mesmo nome, escrito <i>gulpilheira</i> 'terra onde abundam as raposas', e de feito presérvase na súa toponimia Golpilheira(s). Incluso atopamos Goupillières en Francia, da mesma orixe e significado.</span><br />
<span face=""><br /><b>GORMEDOIRO, O</b> (Chavín)<br />Aludiría a uns (terreos) "gromedoiros", de "<a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=gromar&tipo_busca=lema">gromar</a>", agrumar, e que por tanto significaría "terreos fértiles, con plantas que agroman", ou talvez onde agroma a auga.<br />A orixe pode estar na base <i>*borm-</i> ’fonte, manancial’, dun indoeuropeo <i>*bher- </i>’borbotar, ferver’ (anglosaxón <i>beorma</i>, latín <i>fermentum </i>’formento, levadura’).<br />O paso de *bormedoiro >gormedoiro sería equivalente ao de bromear > gromiar, broma>groma, e similar a volpe>golpe.<br />Alén do anterior, a existencia do verbo galego "bormar" 'vomitar' (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=gormar&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>) parece reforzar esta hipótese de relación con "borbotar". No entanto, E. Bascuas indicaba para "Gromejón" (afl. do Douro, Valladolid) unha orixe distinta, na raíz indoeuropea <i>*gwer-</i> 'tragar', a través dun tema paleoeuropeo <i>*garm-</i>. Cf. p. 318 de E. Bascuas, "<i>Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i>".<br />O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra un "Gormedoiros" en <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Cabanas</a> e "As Gormallas" en <a href="http://toponimiafoz.blogspot.com.es/">Foz</a>.<br /></span><br />
</span><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJ-b5PssJQ1vm8ryWf8bE6LAtXVYxAJ0tOqp89OOmH9WkcVxrZK6BuM8LYT1G4qlGsY1u2TYgtrk9q3RAPc3ksr4wr2JMwT-7gYp-gZvcmnwRL5Cj1CXbzVCoQjEnOYa7O0_xImd6xvg8/s1600/castelos.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-family: arial;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJ-b5PssJQ1vm8ryWf8bE6LAtXVYxAJ0tOqp89OOmH9WkcVxrZK6BuM8LYT1G4qlGsY1u2TYgtrk9q3RAPc3ksr4wr2JMwT-7gYp-gZvcmnwRL5Cj1CXbzVCoQjEnOYa7O0_xImd6xvg8/s320/castelos.jpg" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 12.8px; text-align: center;"><span style="font-family: arial;">Praia dos Castelos, Grallal, Covas</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>GRALLAL, O</b> (Covas)</span><br />
<span face="">O termo "grallal" indica "lugar onde abundan os grallos". </span><span face="">T</span><span face="">amén existe o topónimo "Gralleira" en Burela, co mesmo significado. </span><span face="">É análogo ao caso d'O</span><span face=""> Pegal en Muras. </span><br />
<span face="">Este lugar, con pazo incluído, foi concello ata 1595, e xa é mencionado en 1156 como Graliar: </span><br />
<span face=""> ".<i>. et cautum de Portuzelo et de Graliar et cautum de Moogorum et de Uaris et Landroue ..</i>" <span face="">(cf. E. Cal. "</span><a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf"><span face="">Colección diplomática </span><span face="">medieval do </span><span face="">Arquivo da Catedral </span></a><span face=""><a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf">de Mondoñedo</a>"</span><span face="">).</span><br /><br /><span face=""><b>GRAMELA</b></span><b>, A</b> (Boimente)</span><br />
<span face=""> Unha gramela designa unha armadilla ("trampa") para cazar lobos ou raposos. </span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>GRANDACHÁ</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Magazos -lugar de Lamas de Galdo)</span><br />
<span face="">Composto de "Granda Chá". O termo "granda" ou "gándara" ten varias acepcións, todas relativas a terreo improdutivo, polo xeral chan. As tres formas Gándara>Gandra>Granda son comúns en Galiza.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>GRAÑEIRO, O</b> (Boimente)<br />Ver "O Chao da Graña".</span><br />
<span face=""><br /><b>GUISTILÁN </b>(Galdo)<br />De <i>(uilla) Uisterlani</i>, forma en xenitivo de <i>Uisterla</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica. Cf. M. Costa <a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2009/05/castromil-e-cristimil.html">Frornarea</a>.<br />Por outro lado, Nicandro Ares apunta na mesma dirección, aínda que a un antropónimo xermánico distinto, <i>Wistila</i>. Cf. N. Ares, "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I. 2011.</span><br />
<span face=""><br />Como nos demais topónimos con etimoloxía xermánica, é importante notar que non indica que o posesor fose desa orixe, simplemente os nomes desa orixe foron populares na Idade Media. O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>HÓRREO DE TIMIRAOS</b> (Vieiro)<br />Hórreo pertencente a unha persoa apelidada "Timiraos". </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O</span><span style="font-family: arial;"> </span>concello con máis <a href="http://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=TIMIRAOS">presenza deste apelido</a> é Mañón, diseminándose polos concellos limítrofes. Semella, por tanto, que Mañón foi o lugar desde onde se espallou, talvez por ser seu primeiro portador oriúndo dun Tuimil/Toimil indicado ou dun Toimil que xa desapareceu.<br />
<span face="">A orixe deste apelido está no topónimo do mesmo nome de Valdoviño ou, máis probábel pola distancia, de </span></span><span style="font-family: arial;"><span face="">Toimil (Xuances - Xove). </span></span><span style="font-family: arial;">No entanto, dado que o concello con maior frecuencia do apelido é Mañón, a orixe pode ser un Toimil que xa desapareceu e que existise na área do actual concello de Mañón, aínda que é unha especulación pois non hai documentación que o indique.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, a orixe dos topónimos Toimil e Tuimil é un Tuimir, que deriva dunha <i>(uilla) </i></span></span><i style="font-family: arial;">Teodomiri,</i><span style="font-family: arial;"> forma en xenitivo de </span><i style="font-family: arial;">Teodomirus</i><span style="font-family: arial;">, remitindo, xa que logo, ao posesor dunha <i>uilla </i>altomedieval.<br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Desta orixe dá conta o feito de que no século XVIII aínda debía pronunciarse "Tumiraos", pois </span><span style="font-family: arial;">está atestado un "Juan de Tumiraos" </span><span style="font-family: arial;">no Catastro de Ensenada de Loiba (1753) .</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ILLA da ANCHOUSA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face=""> Grafía alternativa por "enchousa", unha "chousa grande", finca grande cerrada (chousada) con muro ou valado (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=enchousa&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).<br /><div><span face=""><br /></span><span face=""><b>INFANTA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro))</span><br />Debe aludir á antiga posesión do lugar por unha infanta. Aínda sen coñecermos a historia local, reparamos en que preto deste lugar se atopa o lugar da Torre, que podería remitir a unha antiga torre e vivenda señorial. </div><div>O termo infante designaba antigamente 'mozo noble' que aínda non había hrdara de seu pai. Esta acepciõn foi usual ata o s. XIII en que xa se reservaba esta denominación para os fillos dos reis (cf. DCELC, Corominas). </div><div><span face=""><br /></span></div><div><b>LAGAR, O</b> (Celeiro)</div><div>Topónimo transparente, lugar de pisado da uva para a produción de viño.</div><div>A produción de viño na zona debeu ser elevada, segundo os rexistros existentes. Na toponimia quedaron os reflexos dos "lagares", das "viñas", dos "bacelares", etc.</div><div>A mediados do século XIX os viñedos sufriron a praga do oidium, que apareceu en 1852, e que acabaría en moi pouco tempo coas viñas. Dous anos despois xa non se recolleu en toda a comarca nin un só barril de viño e comezaron a arrincar as viñas, das que xa soamente quedaría os topónimos.</div><div><br /></div><b>LAGOA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face=""><span face=""><b>LAGOAS</b></span><b>, AS</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span></span><br />
<b>LAGÜELA </b><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">O termo "lagoa" provén do latin <i>lacuna </i>'concavidade'. É interesante notar que, nese sentido de "concavidade" que se alaga, o topónimo "lagoa" está moitas veces asociado a lagoas artificiais, por veces formadas no "cono de violación" de mámoas, escavadas xa desde tempos moi antigos na busca de tesouros.<br />As primeiras mencións destas construcións rexístrase na Idade Media : </span><br />
<span face=""> "<i>per suis terminis ubi inueneritis lacos anticos et mamolas</i>" (Tombo de Celanova).<br /><br />No caso de "lagüela", o mesmo que "lagoela", é a forma antiga de dimintivo de "lagoa". </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LAMACEDA </b>(San Pedro de Viveiro)<br />Sinónimo de "lamacido" ou "lamacedo", lugar onde abunda a lama. </span><br />
<span face="">Alternativamente, aínda que improbable, podería vir de "Lama Maceda" ou de "Lama Aceda" (lama na que abondaría a "aceda", planta do xénero <i>Rumex</i>, primariamente a <i>rumex acetosa</i>).<br /><br /><b>LAMARRUBAS</b> (Vieiro)<br />Composto por "lamas" e "rubas". Indicaría un terreo lamento, encharcado, coa terra de cor ruba, apuntando a unha terra barrenta. Isto confírmao o feito de ser chamado, este sitio, alternativamente como "O Barrido".<br />Existe na contorna o topónimo análogo "Lama Roiba", en Mañón, probablemente coa mesma orixe e significado.<br /><br /><b>LAMA REDONDA</b> (Galdo)<br />O significado directo podería explicar este topónimo: unha "lama" (pastizal) de forma "redonda".<br />Porén, o termo "redonda", alén do seu significado obvio, tamén é empregado en galego co significado "zona ou territorio que depende e se relaciona cunha poboación, pero que se encontra afastada do centro". Por tanto, neste caso sería sinónimo de "alfoz, arrabalde ou barrio", entre outros. Cf. Paulo Martínez Lema (2010) <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>.<br />Outra acepción posíbel do termo "redonda" tamén podería ser a que indica E. Rivas: "<i>Zona de terreno delimitado y su documento de apeo con deslindes y demás particulares</i>".<br /><br /><b>LAMESTRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">O termo "lamestra" é derivado de "lama", de orixe prelatina. Nestes casos "lama" ten o significado de "terreo de pastos para o gado". O sufixo -estra, correspondente co sufixo latino -astra, con significado pexorativo.<br />É un termo relativamente frecuente na toponimia galega, así, encontramos "As Lamestras" en Morás (Xove).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b>LANDROVE </b><span face="">(Landrove)</span><br />
<span face="">Para o significado do topónimo, ver "RÍO LANDROVE".</span><br />
<span face="">A primeira atestación que temos da freguesía é en 1124:</span><br />
<span face=""> " .. <i>sancta Maria de Gualdo sanctus Iulianus de Landroue sancta Eolalia de Mirel </i>.." </span><span face="">(cf. E. Cal. "Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LANGOIRA </b>(Valcarría)<br />Este topónimo, existente en Xove, Cervo, Burela, Viveiro, Sarria, Pastoriza, Samos, tén orixe prerromana, posibelmente cun carácter hidronímico, e indicaría algo similar a "rego da encosta" ou "rego longo".<br />Ver entrada blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2016/06/langoira-e-langullo.html">Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>LAPIDO, O</b> (Covas -lugar de Nogarido)<br />Este topónimo alude a un terreo penascoso ou pedregoso. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=lapido&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>LEÁS, OS</b> (Boimente)<br />Tendo en conta que leva artigo diante, debe derivar de "lugar dos Leás", sendo "Leal" o apelido familiar. En efecto, vemos ademais que Viveiro é un dos lugares onde aínda actualmente está máis implantado este apelido (cf. https://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=LEAL).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Aínda que improbábel, e ademais descoñecemos documentación antiga que o soporte, tampouco é totalmente descartábel que proveña dunha <i>*(uilla) Ledilanis</i>, forma en xenitivo de <i>Ledila</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, Nicandro Ares relacionouno co celta <i>lega</i> ‘sedimento’, ‘pouso, feces’. <span face="">Cf. </span><span face="">N. Ares, 2011.</span><span face=""> </span><span face="">"</span><i>Estudos de toponimia galega</i><span face="">". Vol I. </span><br /></span>
<br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>LEBORÓN </b>(Landrove)<br />Relativo a "lebre". Talvez orixinado no alcume dun antigo posuidor.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LESTIDO</b> (Vieiro -lugar da Silvarosa)</span><br />
<span face=""><b>LISTIDO </b>(Vieiro -lugar da Silvarosa)<br />Sitio onde abundan as "lestas", planta da familia das gramíneas, <i>Anthoxanthum odoratum</i>.<br />Xa en 1717 Sarmiento destaca a existencia da lesta en Galiza: " <i>hacia Pontevedra solo tiene un dedo de ancho la hoja. Hacia La Coruña tiene dos; y hacia San Andrés de Teixido, junto al cabo de Ortegal, tiene la hoja cuatro dedos de ancho, y allí está poblado de esa lesta olorosa el monte da Capelada</i>".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div>Está atestado outro Listido no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "y de ella ala fuente de listido" ... </i><br />Existe outro Lestido nas <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Grañas do Sor</a>.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>LOBEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Celeiro)</span><br />
<span face=""><span face=""><b>LOBEIRAS</b></span><b>, AS </b>(Valcarría)</span><br />
<span face="">O nome "lobeira" indica "gorida de lobos". Cf. <a href="http://academia.gal/dicionario#loadNoun.do?nounTitle=lobeiro&homonymNumber=">RAG</a>.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>LODAIRO </b>(Galdo -lugar de Montes de Montecelo)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">A árbore que en latin se denominaba <i>lotus</i> ten en galego as formas lodeiro, lamigueiro e gruñeiro, entre outros.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Navaza rexeita interpretar "Lodairo" como abundancial de "lodo", por remitir probablemente aderivar a terminación -airo dun -<i>anariu</i> (<i>lotanariu</i>) . Cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega").</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>LODEIRO </b>(Chavín, Covas, Boimente)<br />O termo "lodeiro" remite a unha "lameira, terreo con lama".<br />Aínda que non se pode descartar unha segunda acepción, a da "árbore tamén chamada lamigueiro, <i>lotus</i>", cremos moi improbable, por ser un topónimo frecuente demais para facer referencia a unha árbore incomún. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=lodeiro&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
O lugar de Lodeiro de Covas aparece atestado no 1544 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira (cf. E. Cal, 1983. "El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira"). </span></div><div><span style="font-family: arial;"><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>LOMBO GORDO</b></span><span face=""> </span><span face="">(</span><span face="">Covas)</span><br />Significado transparente, remitindo talvez ao cumio dun monte.</span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">É un topónimo relativamente frecunte, así aparec no Valadouro, en Cervo, en Cariño, etc.</span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><br /></span></div></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>LÓNGARAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">Alude a (terras) longarelas, 'terras alongadas, un pouco longas'. En efecto, "longarela" é diminutivo de "lóngara", o cal está recollido en galego co significado de "terreo de forma alongada" (cf. Rivas Quintas, Frampas).</span><br />
<span face="">Etimoloxicamente, a súa orixe está no latín longula, diminutivo de longa.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LOURIDO </b>(Galdo, Vieiro)<br />Lugar onde abundan os loureiros.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>Este lugar está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía (en particular do Couto de Vilar):</div> <i>.. "en el rego de lourido" ... </i><br />
<span face=""><br /><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><b>MACICOS, OS</b> (Valcarría)</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;">Este topónimo debe remitir ao sobrenome Macico dun antigo posesor destes terreos. É a construción adxectival-xenitiva de "Os terreos de Macico" > "Os Macicos", frecuente na microtoponimia galega.</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Rosario Soto indica que este alcume xa está documentado como "Maciqus" ("mazo pequeno") no séc XIII (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div></span></span><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MAGAZOS</b> (Magazos)<br />Orixe incerta. Esta parroquia xa se rexistra con este nome en 1128.<br />Nicandro Ares relaciónaa co xentilicio latino <i>Macatius </i>(cf. N. Ares, 2011, "<i>Estudos de toponimia galega</i>"). Porén, tería que ter derivado dun caso nominativo latino, o cal é estraño.</span><br />
<span face="">Existe outra poboación "Magazos" en Ávila, que non debeu evoucionar de <i>Macatius</i>.</span><br />
<br />
<span face="">Noutra aproximación distinta, atopamos o río Magasca en Extremadura, así como varias poboacións dese nome. O sufixo -asca é de orixe prerromana, e presente en topónimos como Tarascón (Ourense), así como en apelativos tales que carrasca ou penasco. Poderíamos, xa que logo, pensar nunha orixe prerromana para Magazos.</span><br />
<span face="">Se temos en conta a situación ao pé do río Landro deste Magazos, así como que o Magazos de Ávila está situado "<i>en terreno llano y pantanoso</i>" (cf. Madoz, "Diccionario.."), podemos aventurar unha referencia a terreo lamento ou pantanoso. </span><br />
<span face="">Ese sentido de "lama, fango" teno tamén o apelativo "maga", que ademais de "tripa do peixe", tamén a define o dicionario de Valladares coa acepción de "guiso, que, en fuerza de haber cocido demasiado, quedó reducido á una especie de papilla, semejante á lama, lodo, ó fango".</span><br />
<span face="">Existen dous Magacela en Extremadura, na comarca da Serena, que polo sufixo en -ela puideron ter orixe en repoboación galega, aínda que isto sexa soamente unha suposición miña.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Para finalizar, indicar que h</span><span face="">ai varios "Magaz", tres en León e mais un en Palencia. Estes </span><span face="">son interpretados por Piel como </span><span face="">patronímico derivado do nome xermánico <i>magus </i>'rapaz, adolescente' (c</span><span face="">f. p. 36 de J. Piel, </span><i>"Os nomes germânicos na toponímina portuguesa" in "Boletim de filologia"</i><span face="">, Tomo V). Porén, é estraño que sendo apelidos patronímicos sexan palabras agudas.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MALADAS </b>(Covas)<br />Alusión a "(terras) maladas", alugadas a "malados". O termo "malados" é un sinónimo medieval de "colonos, servos", no sentido específico de "homes libres que traballaban en terra allea".<br />Boullón Agrelo menciona o uso de "Malada" como alcume, atestado en 1165, e interprétao tamén co mesmo significado de "servo", seguindo a D. Kremer (cf. p.293 de A. Boullón, 1999. "<i>Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)</i>").<br />Alternativamente, podería ser un termo de orixe prerromana, derivado da raíz indoeuropea <i>*mel- </i>'saír, elevación, curvatura, ribeira', indicando unha 'ribeira, costa'. No entanto, non cremos sexa o caso, pois este lugar non ten características orográficas especiais, tal como tampouco acontece no caso de "Maladas" en Riobarba (cf. <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">aquí</a>).<br />Ver </span><span face="">para máis detalle a </span><span face="">entrada específica no blog </span><a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/maladas-malata-o-malato-os-malates.html">Pena da Cataverna</a>.<br />
<br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MALAGÓN </b>(Vieiro)<br />Topónimo de orixe prerromana, da raíz indoeuropea <i>*mel-</i> 'saír, elevación, curvatura, ribeira', de carácter hidronímico. É unha raíz frecuente na toponimia da Península, incluíndo decenas de "Malagón", así como "Málaga", "Mos" (de <i>Malones</i>, en Castro de Rei), "Magoi" (Lugo), e talvez tamén os numerosos ríos Malo e Mao (cf. p. 83 de E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>").</span><br />
<span face=""><br />Este "Malagón" ten, xa que logo, a mesma orixe que o actual Magoi (Lugo), atestado como <i>Malaconi </i>no século XI, e xa como <i>Maagoe </i>no século XIV. A conservación, en moitos casos dos -l- e -n- en palabras prerromanas non é infrecuente, téndose explicado (e.g. Bascuas) por "xeminación expresiva".</span><br />
<span face=""><br />Foi tamén analizado por F. Villar, que o relaciona cunha forma <i>*mal-</i>, para a cal mantén a orixe na mencionada raíz indoeuropea <i>*mel-</i>. A "Malagón" asígnalle unha orixe nun modelo flexional *<i>Malaco</i>, o mesmo de <i>Olisipo </i>(Lisboa), <i>Tarraco </i>(Tarragona). Cf. p. 56 de F. Villar, "<i>Vascos, celtas e indoeuropeos. Genes y lenguas</i>".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Podería ter relación co apelativo sardo campidanés <i>maragoni</i> '<i>fessura di roccia</i>', tamén presente na toponimia, e que hai quen atribúe orixe prerromana e relacionan con "malecón", tal como recollen Corominas e Pascual (cf. Corominas, DCECH, s.v. malecón).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>MALLÓ, O</b> (Galdo)<br />Este núcleo de poboación está documentado en 1437, ao referirse a unha persoa que vive ou é oriúnda dese lugar "<i>Garçia do Malloo</i>". Cf. J. García, 1987, <i>"Viveiro en los siglos XIV y XV. La colección diplomática de Santo Domingo de Viveiro", in Estudios Mindonienses</i>, nº 3, pp. 11-132.<br />A voz "malló" viría do latín <i>malleolum </i>'pequeno martelo', coa acepción metafórica de 'chanta de vide cortada en forma de martelo'. Cf. <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>MAÑAR </b>(Valcarría)</span><br />
<span face="">Orixinado nunha<i> (uilla) Maniarii</i>, forma en xenitivo de *<i>Maniarius </i>ou *<i>Magnarius</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola). É un nome de orixe xermánica, cun primeiro elemento <i>magenan </i>'poder'. Cf. <a href="http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1670">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MARALEIXA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín -lugar da Maraleixa)</span><br />
<span face="">O nome "A Maraleixa" proviría de "A (terra de) María Aleixa". </span><br />
<span face="">Por toda a Mariña atopamos topónimos similares, moi probabelmente coa mesma orixe nun composto de "María". Así, atopamos "A Marapega" no Vicedo, así como "A Maraboa" e "A Maradona" en Barreiros. Igualmente, xa sen síncope, atopamos a correspondente "A María Dona" en Silán (Muras).</span><br />
<span face=""><span face="">Lembremos tamén o caso da "marafonsa", unha clase de mazá, cuxo nome viría de "María Afonsa". </span></span><br />
<span face=""><span face="">Atopámolo atestado en 1859 como "Amareleija" (cf. <a href="http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000012735&page=1">aquí</a>)</span></span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span></span>
<span face=""><b>MARIÑAO, O</b> (Vieiro -lugar da Cabana)</span><br />
<span face="">Alusión ao antigo posesor do terreo, de ser "orixinario da Mariña", no sentido da Mariña oriental, que é o que por defecto se entende por "mariñao" na Mariña occidental.</span><br />
<span face=""><br /><b>MARCO, O</b> (Boimente)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MARCO LONGO, O</b> (Galdo)<br />A voz "marco" designa unha pedra fincada no terreo, sinalando un límite territorial. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Na toponimia, remite a un </span>marco destacábel polo seu tamaño e antigüidade, talvez medieval, por veces a un miliario ou incluso a unha pedrafita ou menhir.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>MAROTE, O</b> (Landrove)<br />Tendo en conta o sufixo "-ote", pode remitir ao alcume dun antigo posuidor.<br />Alternativamente, pode tratarse dunha palabra de orixe prerromana, dunha raíz <i>*m'r </i>relacionada coa auga, auga estancada, que costuma estar aplicada a terreos encharcados, marismas.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>MEIRA </b>(Celeiro, Boimente -lugar do Rego do Barro)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Aínda que a priori pode remitir á voz de orixe prelatina "meira", referindo a auga estancada, nestes casos de Mosteiro extenxións de microtopónimo debn rferir a fincas que eran propiedade do Convento de Meira.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">De feito, para o caso do de Boimente, figura atestada no 1222 unha doazón ao Mosteiro de Meira dunha herdade que Maior Peres posuía no lugar de Fontao, na freguesía de Boimente (cf. <a href="https://corpus.cirp.es/codolga/fontes/2007_meira">CODOLGA</a>).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Un caso simila debeu ser o de Celeiro, pois a orografía non semella propicia para unha charqueira.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O termo "meira" é de orixe prelatina, referindo a auga estancada. Costuma estar aplicada a terreos encharcados, marismas. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O</span></span><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""> galego preservou o apelativo "mera" 'néboa moi húmida', que probablemente teña orixe na mesma raíz. </span><span face="">Indica Eladio Rodríguez “<i>Distínguese la mera de la brétema en que es generalmente más húmeda, más espesa y anda más a ras de tierra, por eso se la considera más dañina</i>” . Tamén </span></span></span><span style="font-family: arial;">Du Cange (s. v.) </span><span style="font-family: arial;">recolleu as formas medievais Maerie, Mairia, Maire e Meria.</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face="">En canto á etimoloxía concreta, </span><span face="">derivaría dunha forma *</span><i>marya </i><span face="">ou</span><span face=""><i> *merya</i>, pertencenta á</span><span face=""> hidronimia antigoeuropea. Aínda que son varias as raíces *mer- que identifica Pokorny coas cales podería corresponder, podemos supor *mar- /mor- ‘auga detida’.</span><br />Igualmente o interpreta Navaza, derivándoo dun "elemento hidronímico *mer- de</span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>orixe prelatina, pertencente á raíz indoeuropea mori, mōri ‘mar, agua’". Esta</div><div>é tamén a hipótese de Cabeza Quiles.</div>
</span><div><span style="font-family: arial;">Por outro laddo, J. J. Moralejo apunta para as raíces indoeuropeas *mer 'brillar' ou *mer 'escuro, mancha' </span><span style="font-family: arial;">- cf. p. 67 de J. J. Moralejo, 2008. "Hidronimia prerromana de Gallaecia" in "Onomástica Galega II".</span></div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />Os topónimos "Meira" e "Mera" son frecuentes en Galiza. Atopamos, ademais destes dous Meira do concello, un Meira en Mañón, un concello e parroquia da provincia de Lugo, outro en Cuntis e outro en Moaña.<br /><br /><b>MEIXOFRÍO </b>(Covas, Vieiro)<br />Do latín "<i>mansio frigidus</i>", unha pousada (de estrada) deshabitada. Podería indicar, xa que logo, o paso dunha antiga vía romana.<br />No entanto, neste caso concreto, trátase do nome dunhas terras situadas no límite con Riobarba, a metade de camiño entre a Silvarosa e o Rego dos Bois, non moi lonxe do lugar de Manxofrío (Riobarba). Semella improbábel que houbese outra mansio tan preto da de "Manxofrío", polo que pensamos máis ben que se trata de terras que, nalgun momento, pertenceron a alguén de Manxofrío.<br /><br />Para máis detalles sobre os topónimos "Meixofrío", "Manxofrío" e similares, consultar "Manxofrío" en <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Toponimia do Vicedo</a>.<br /><br /><b>MERÁN</b> (Covas)</span><br />
<span face=""><b>MERÁN, O</b> (Galdo -lugar de Montes de Montecelo)<br />Talvez de "Monte merán", monte con "mera", "néboa miúda", aínda que a forma nesta zona debería ser nese caso "merao". A palabra "mera" é de orixe pre-romana, dunha raíz <i>*mer-</i> relacionada coa auga.<br />Alternativamente de *<i>(mons) Mirani</i>, de *<i>Miranus</i>, hipocorístico de <i>Mira</i>, nome de orixe xermánica. Cf. <a href="http://www.torreoctavio.es/files/hidromino_prerromanico_mira.pdf">aquí</a>.<br />Os topónimos "Mera" e "Merán" son frecuentes en Galiza. Así, por exemplo hai "Monte do Merán" nas Negradas.<br /><br /><b>MERLÍN </b>(Covas)<br />Lugar con nome derivado dun posesor medieval dunha <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola). O nome de tal posesor é incerto, tal como indicamos deseguido.<br />Nicandro Ares apunta dúas posibles orixes: quer o antropónimo latino <i>Merlinus</i>, quer do antroponimo xermánico <i>Mirellinus</i>, sendo tamén este último do que J. M. Piel deriva o topónimo portugués <i>Merlim</i>. Cf. N. Ares, "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I. 2011.<br />Porén, en 1028 está atestada unha "<i>uilla Maurlini</i>", que podería corresponder co actual "Merlín de Ventosa" (cf. p.162 de <i>"Nomenclator Medieval de Lugo", in Lucensia</i> num. 5, 1992), aínda que outros autores relaciónano con "Morlán" (cf. <a href="http://institucional.us.es/revistas/historia/04/09%20nunez%20contreras.pdf">aquí</a>). Xa que logo, o Merlín de Covas pode proceder tamén dunha <i>(uilla) Maurlini</i>, derivado á súa vez de <i>Maurelini</i>.</span><br />
<br />
</span><div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><b>MIAÑO </b>(Galdo -lugar de Borreiros)<br />Probabelmente de orixe prelatina, da raíz hidronímica indoeuropea <i>*mein-/moin-/min-</i> 'corrente (de auga)', presente en ríos como Miño, e europeos como o Maine.<br />Da mesma orixe que "Meaño", no concello en Pontevedra.</span></span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span></span></span></div>
<span style="font-family: arial;">
</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MIÑOTEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face=""> (Chavín -lugar de Tarabelos)</span><br />
<span face="">Probablemente aluda a unha finca propiedade dalgún oriúndo de Miñotos.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tamén se pode interpretar como sitio (posibelmente arboreda) no que moran ou pousan os miñotos, ave de rapina </span><span face="">moi común. Porén, semella improbábel, dado que na zona estas aves son chamadas</span> miñatos ou buxatos.<br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>MONCALVO </b>(Boimente)</span><br />O termo "Moncalvo" é un composto de "Monte Calvo", monte sen árbores. Ver "O CALVO".<br />
<span face=""><br /><b>MONTALBÁN </b>(Vieiro)<br />Composto de *<i>Mons Albani</i>, forma en xenitivo do nome dun posuidor chamado <i>Albanus</i>. Pode referir ao apelido dun antigo posesor.<br /><br /><b>MONTECALVO </b>(Covas)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Ver "O CALVO".<br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>MONTE </b><b>CASTELO, O</b> (Galdo, Landrove, Magazos, Vieiro)</span><br />Ver "O CASTELO".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div><br /></div><div><b>MONTECELO</b> (Galdo)</div><div>Do latín <i>monticellum</i>, diminutivo de monte, remitindo por tanto a un pequeno monte, montículo.</div><div><br /></div><div><div><b>MONTE DA ESCANAVADA, O</b> (Galdo)</div><div>Aínda que non figure nos dicionarios de galego, podemos interpretar "escanavada" como un derivado co prefixo ex-, indicando aquí unha acción sistemática de extracción, neste caso de canaveiras (canas bravas, carrizos), formación análoga á de estoxar "quitar os toxos", da que xorde o topónimo A Estoxada. </div><div>Aludiría por tanto a unha finca que antes de ser labrada estaba con canaveiras ou canas, a bravo. </div><div><br /></div><div>Por outro lado, Pascual Riesco dálle a interpretación como forma deturpada por "escadavada", tamén con este sentio extractivo, de arrincar as plantas (cf. P. Riesco, 2011. "Testimonios toponímicos del léxico arcaico de las provincias leonesas). No entanto, dado que só atopamos en Galiza unha "Escadavada (en Vilalba) e sete "Escanavada", sería estraño que a forma maioritaria fose a deturpada, polo que penso que son topónimos distintos.</div><div>O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outras "Escanavada" próximas en Cabanas (O Vicedo) e en Muras.</div></div><div><br /></div><b>MONTE DA GALIÑEIRA, O</b> (Covas)<br />Ver "A GALIÑEIRA".</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>MONTEIROS, OS</b> (Galdo)<br />Topónimo que alude ao apelido, alcume ou oficio duns antigos posesores do lugar.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">En xeral "monteiro" significa "persoa que participa nunha cazaría no monte, encamiñando a caza cara onde se atopan os cazadores." (cf. <a href="http://academia.gal/dicionario#searchNoun.do?nounTitle=monteiro">RAG</a>), aínda que dun punto de vista histórico referiría a “o cazador especializado que guía unha montaría”. <br />As montarías eran comúns no rural e, en particular, as batidas de lobos, xeralmente dirixidas por monteiros profesionais. Foron comúns e recorrentes desde a Idade Media ata o século pasado. En efecto, un número nutrido de persoas corría o monte batendo sobre o chan e o mato para asustar e acosar o lobo, polo xeral conducíndoo para un foxo. </span><br />
<span face="">Na Idade Media, o monteiro costumaba ser un experto cazador local, que tiña encomendada a organización de batidas comunais contra lobos e feras salvaxes que ameazaban o gando. Nalgúns casos, o monteiro exercía a súa profesión sen exclusividade, asinando contratos con señores, aldeas e mesmo parroquias enteiras. Cf. A. Reboreda, "<i>Espazos lupinos de Galicia: os foxos do lobo</i>". 2009 (<a href="http://www.academia.edu/5711189/Espazos_lupinos_de_Galicia_Xornadas_sobre_o_lobo_o_mito_que_fascina_">aquí</a>).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">No Catastro de Ensenada para a freguesía de Bravos (1753) vén recollido como un límite da freguesía a "Pasada dos Monteiros", que estaría en relación con este núcleo de poboación de Galdo.<br /><br /><b>MONTERROSO </b>(Vieiro)</span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Este lugar, tamén chamado " Penalonga de Monterroso", pode remitir a</span></span><span style="font-family: arial;">o apelido dos antigos posesores do lugar ou tamén podería aludir rdirectamente eferencia a un </span><i style="font-family: arial;">Monte Rossu</i><span style="font-family: arial;"> 'monte roxo', tal como o homónimo (concello de) Monterroso, o cal está atestado como "</span><i style="font-family: arial;">Montem Rossum</i><span style="font-family: arial;">" (cf. P. Martínez, "</span><i style="font-family: arial;">Inventario toponímico do Tombo de Toxos Outos</i><span style="font-family: arial;">". 2008).</span></div></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>MONTILLE </b>(Valcarría)<br />De *<i>(uilla) Montilii</i>, forma en xenitivo de </span><i>Montiliu(s), </i><span face="">o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval que tería sido establecida neste lugar. </span><br />
<span face=""><br /><b>MORGADE </b>(Boimente)<br />De <i>(uilla) Maurecati</i>, forma en xenitivo de <i>Maurecatus</i>,</span><i> </i><span face="">o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval que tería sido establecida neste lugar. É un </span><span face="">antropónimo de orixe latina. </span><br />
<span face="">Estes</span><span face=""> topónimos Morgade, Mourigade deberon orixinarse entre os séculos VIII e X, no período </span><span face="">de vixencia do uso dese nome persoal. </span><br />
<span face="">Este é un topónimo frecuente en Galiza e ben atestado, aparecendo xa na forma <i>Maurecati </i>nun documento de 1055 do Tombo de Samos. </span><br />
<span face=""><br /><b>MOURENCE </b>(Galdo)<br />De <i>(uilla) Maurentii</i>, forma en xenitivo de <i>Maurentius</i>, o nome do antigo</span><i>, </i><span face="">o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval que tería sido establecida neste lugar. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>MUÍÑO DA BALEA</b></span><span face=""> </span><span face="">(Viveiro)</span><br /><span face="">Os nomes dos muíños xeralmente refiren a un antigo posesor. E</span><span face="">ste "Balea" debe remitir a un antigo propietario oriúndo do lugar da Balea, un casarío situado entre Naín e Naín de Arriba, non moi lonxe deste lugar. Ver "A BALEA" para máis detalles.</span><br /><span face="">Por outro lado, poderíamos pensar nalgunha referencia hidronímica, pero a relación co lugar "A Balea" mencionado parece máis segura.</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>NABAL </b>(Valcarría)<br /><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "marco que se halla en el camino de nabal" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Un "nabal" designou orixinariamente un lugar apropiado para cultivar nabos, aínda que pasou logo a ter un significado máis xeral de "t</span><span face="">erra moi frutífera” (cf. Taboada Cid).</span><br />
<span face="">Tamén </span><span face=""><a href="https://estraviz.org/nabal">Estraviz</a> recolle a acepción para nabal de "a</span><span face=""> mellor terra"</span><span face=""> (</span><span face="">cf. I. Alonso </span><span face="">Estraviz, 2002. "</span><span face="">Léxico não registado nos Dicionários Galegos" in Agália n.69 e 70).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Nalgúns casos, podería estar relacionado coa raíz prerromana <i>*nav </i>'chaeira entre montañas', presente en topónimos como "Nava" e talvez en "Navallos".</span><br />
<span face=""><br />Neste caso, sendo unha terra de labor, alude a lugar onde se acostuma plantar nabos ou </span><span face="">metaforicamente</span><span face="">, tal como indican os dicionarios referidos, á boa cualidade das terras.</span><br />
<span face=""><br /><b>NADAL </b>(Valcarría)<br />Topónimo que alude a unha *<i>(uilla) Natalii</i>, forma en xenitivo de <i>Natalius</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe latina.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Non é un caso único en Galiza: Elixio Rivas indicaba que o lugar de Nodal en Eiré, Pantón, está atestado en 1094 como Natal. <br /><br /><b>NAÍN </b>(Viveiro)<br /><span style="font-family: arial;"><span face="">E</span></span>ste lugar aparece atestado nun documento de 1371, onde se menciona o "Souto de Naín" (cf. E. Cal, "De Viveiro en la Edad Media", in Estudios Mindonienses nº 7).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O topónimo procederá dunha <i>(uilla) Nanini</i>, forma en xenitivo de <i>Naninus</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola), nome de orixe xermánica (cf. M. Costa).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>NASEIRO </b>(San Pedro de Viveiro)</span><br />
<span face=""><b>NASEIROS, OS </b>(Chavín)<br /><span style="font-family: arial;"><span face="">E</span></span>ste lugar aparece atestado nun documento de 1478, onde se menciona un "Juan Naseyro" (cf. E. Cal, "De Viveiro en la Edad Media", in Estudios Mindonienses nº 7).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O apelativo "naseiro" designa unha cárcava no río onde se colocan as "nasas". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=naseiro&tipo_busca=lema">DdD</a>.<br />Deriva do latín <i>nassa </i>+ -<i>arius</i>, remitindo na documentación antiga a 'lugar onde os pescadores colocan as nasas', ou 'lugar reservado para a pesca con nasa’ no sentido de ‘couto de pesca'. Xa en 1149 é mencionada unha doación ao mosteiro de Sobrado dun "<i>nasario fixo</i>" no río Ysso.Cf. <a href="http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1999PDF/1999%20105_134.pdf">Anuario Brigantino</a>.<br />En portugués, "naseiro" é homónimo de "caneiro". </span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>NAVAL </b>(Valcarría)</span><br />
<span face="">Por veces este topónimo é transcrito con "v", mais a forma correcta debe ser con "b". Ver "NABAL".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>NAVALLOS, OS</b> (Boimente)<br /><div>Topónimo derivado de "nava", 'val, chaeira rodeada de montes'., 'ugar pantanoso'. É unha formación análoga á do topónimo "Os Covallos", que deriva de "cova". Este apelativo aínda fica vivo en portugués, na zona de Trás-os-Montes, onde "navalho" é "pedaço de terreno húmido entre as searas que se não cultiva para que dê erva". Formacións da mesma orixe inclúense o portugués navalhão, o salmantino navazo 'valle pantanoso' e mais no aragonés navajo "balsa para el ganado". </div><div>Da mesma raíz, ademais da indicada Nava, temos Navia (co cognado portugués Neiva) e Navaza.</div>En resumo, Os Navallos debe remitir a lugar no que, pola súa orografía, quedaban encharcados con facilidade.<i> </i><br />É un topónimo frecuente en Galiza, tamén na forma singular "O Navallo". Hai cerca outro "Os Navallos" en Riobarba.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>NAVIA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Landrove)</span><br />
<span face="">É aceptada a orixe prerromana de "Navia", aínda que os autores discuten se se trata dunha palabra celta ou se paleoeuropea (pre-céltica). </span><br />
<span face="">Polo xeral acéptase para "navia" unha orixe hidrónimica indoeuropea, talvez da raíz indoeuropea que Pokorny reconstrúe como <i>*enebh-</i>,‘húmido, auga’, de onde tamén ‘vapor, néboa, chuvia’. Por outro lado, a raíz prelatina *<i>nau</i> relacionada con concavidade do terreo, considerada antigoeuropea por algúns, figura ben documentada. J. J. Moralejo recolle <a href="http://books.google.es/books?id=UHJX5bhjgIYC&pg=PA68&lpg=PA68&dq=%22navia%22+etimologia&source=bl&ots=f3JcLe6Vo3&sig=mU3UcGYEycXKEsnbx4quptsxk2E&hl=gl&sa=X&ei=2i_tUvqaMJOShget34DYAQ&ved=0CGYQ6AEwCA#v=onepage&q=%22navia%22%20etimologia&f=false">aquí </a>unha relación de distintas hipóteses.<br /><br /><b>NOGARIDO </b>(Chavín, Covas)<br />Lugar onde abundan as nogueiras.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Este lugar figura atestado con este nome no Catastro de Ensenada para Covas (1753).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>NOUCHÓN, O</b> (Covas -lugar da Insua)<br />Aumentativo de "noucho", voz que ten varias acepcións, incluídas as de "s</span><span face="">aínte dunha rocha", "croque" ou "moucho".</span><br />
<span face="">Sendo este topónimo neste caso concreto referido a un entrante de terra no mar, debe ser a acepción de "saínte dunha rocha".</span><br />
<span face=""><br /><b>ORADE </b>(Galdo)<br />De<i> *</i></span><i>(uilla) Honorati</i><span face="">, forma en xenitivo de </span><i>Honoratus</i><span face="">, o nome do antigo posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe latina.</span><br />
<span face=""><br /><b>ORXAL, O</b> (Magazos -lugar do Outeiro)<br />Abundancial de "orxo" 'cebada', do latín hordeum. Indicaría, por tanto, un terreo plantado de cebada, ou que é moi produtivo ao plantalo de cebada.<br />No entanto, como se indica para o caso da <a href="http://toponimiafoz.blogspot.com.es/2014/02/estudo-da-toponimia-do-concello-de-foz.html">Pena do Orxal en Nois (Foz)</a>, hai veces que este significado non encaixa, e podemos interpretar este topónimo como de orixe prerromana, derivada da raíz indoeuropea <i>*er- </i>'fluír, moverse', talvez derivado dunha forma <i>*or-w-i-</i>, tal como postula E. Bascuas para o caso de "Oroxo".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>OUCHEIRA GRANDE</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas -lugar da Insua)</span><br />
<span face="">Debe tratarse dunha forma alterada por "A Ucheira". </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Para significado, ver "AS UCHEIRAS".</span><br />
<br />
<span face=""><b>OURAO, O</b> (Magazos) </span><br />
<span face=""><b>OURAOS </b>(Covas) </span><br />
<span face="">O lugar do Ourao figura como "Aurao" no dicionario de Madoz (séc. XIX).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tanto Ourao como Ouraos, así como a forma en femenino Aurá, ao nomear núcleos de poboación, deben tratarse dun</span><span face=""> xentilicio, </span><span face=""> remitindo a uns posesores ou fundadores oriúndos do vale do Río Ouro, ou dun sitio chamado "Ouro". </span></span><span style="font-family: arial;">Incluso poidera ser algo máis complexo, e que o lugar orixinal fose Ourao, e que tanto Aurá como Ouraos remitan a oriúndos de Ourao.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">O hidrónimo Ouro (medieval <i>Aurio</i>) foi estudado por Bascuas (cf. p. 190 de E. Bascuas, 2014. "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"), derivándoo da raíz indoeuropea </span><i style="font-family: arial;">*awer-</i><span style="font-family: arial;"> 'fluír' (cf. p. 124 de E. Bascuas. </span><i style="font-family: arial;">"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i><span style="font-family: arial;">). </span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>Os topónimos relacionados son relativamente frecuentes na Mariña e no Ortegal, así temos en Cariño "Auras" e "Aurau", así como Costaurá en Mañón, Os Ouraos e Ourao en Viveiro, e outro Ourao en Loiba, así como dos derivados como Valadouro.</div>
</span><span style="font-family: arial;"><br />
<span face="">Por outro lado,tradicionalmente téñense feito outras interpretacións que resumimos de seguido, aínda que non as compartimos porque soamente encaixarían parcialmente.</span><br />
<span face=""> Non cremos probábel a interpretación de "ourao" como adxectivo relativo a ouro, indicando "(agro) moi bon" (cf. A. Llamazares, p. 151 </span><a href="http://www.academiadelallingua.com/lletresasturianes/pdf/Art%C3%ADculu%207-%C3%81ngel%20Llamazares%20Sanjuan-Lo%20%C3%A1ureo%20en%20la%20toponimia%20de%20Le%C3%B3n.pdf">aquí</a><span face="">). Igualmente, F. Villar relacionou tal topónimo co latín <i>aureum </i>'de ouro, dourado' (cf. <a href="https://books.google.es/books?id=Z5Ewal5syf8C&pg=PA508&dq=ouro+prerromana+hidronimica&hl=gl&sa=X&ei=G_rrUfmEIKiS7Ab8moHwDQ&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=ouro&f=false">aquí</a>), aínda que por outra banda, Villar interpreta "Ourubio" do mesmo modo que aquí facemos.</span><br />
<span face="">Outra interpretación tradicional foi a de Nicandro Ares, que o relacionou co antropónimo personal </span><i>Aurianus (c</i><span face="">f. "</span><i>Estudos de toponimia galega</i><span face="">". Vol I, 2011).</span><span face=""> No entanto, o feito de levar artigo, estraño nun antropónimo, xunto co dos topónimos "Auras", Ourubio e similares que non encaixarían, lévanos a considerar esta hipótese improbable. Alén diso, o topónimo "Ouraos", en plural, tampouco encaixaría facilmente.</span><span face=""><br /></span>
<span face=""></span><br />
<b>OUTARIZ </b><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face="">De *<i>(uilla) Autarici</i>, forma en xenitivo de *<i>Autaricus</i>, o nome do antigo o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica.<br /><br /><b>PABOI </b>(Magazos)<br />De *<i>(uilla) Paponi</i>, forma en xenitivo de <i>Paponius</i>, o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un </span><span face="">nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span><span face=""><b>PADRÓN </b>(Galdo)</span><br />
<span face=""><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "y de este a los seijos de Padrón" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Canto ao significado, os dicionarios galegos inclúen "padrón" e "pedrón" como "m<i>arco; poste de pedra alta e grosa que serve de indicador ou sinal</i>" (cf. L. Carré, <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=padr%C3%B3n&tipo_busca=lema#Carr%C3%A9Dicc.%203%C2%AA%201951">DdD</a>). </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Igual significado é recollido no portugués antigo "<i>marco ou marcos de pedras altas que ainda hoje vemos nos antigos coutos</i>" </span><span face="">(cf. Viterbo, "</span><i>Elucidário</i><span face="">", 1798).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Para o apelativo "pedrón", Eladio Rodríguez indica que </span><span face=""> "</span><i>llaman también así nuestros campesinos al menhir</i><span face="">". </span><span face="">E puntualiza </span><span face="">Filgueira Valverde en que</span><span face=""> </span><br />
<span face=""> “<i>no siempre el topónimo indica un </i></span><span face=""><i>monumento prehistórico, puede tratarse de un miliario, de un hito liminar o </i></span><span face=""><i>sencillamente de una “piedra hita” natural</i>”. Cf. X. </span><span face="">Filgueira Valverde e A. García Alén. </span><span face="">, 1977. </span><span face="">"<i>Inventario de monumentos megalíticos. ..</i>"</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<div>
<span face=""><span style="font-family: arial;">En calquera caso, a conclusión é que aluden a unha pedra singular, un marco, un menhir, un miliario. É cognado do portugués <i>pedrão</i> e <i>padrão</i>, para os que Machado (DEP) dá a seguinte atestación do século XIV: </span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">
</span>
<br />
</span><div>
<span face=""><span style="font-family: arial;"> “<i>acharom sobre uũ pedram letras escritas dentro da pedra”</i>.</span></span></div>
<div><span face=""><span style="font-family: arial;"><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;">
</span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Estes topónimos foron tamén analizados por J. J. Moralejo coas mesmas conclusións (cf. J. Moralejo, 2007. "<i>Callaica Nomina</i>") con similares conclusións.</span><br />
<br />
<span face="">Finalmente, indicar que Corominas apunta a posibilidade de algún deles remontar en realidade a un celtismo <i>petronu</i>, adxectivo formado sobre <i>petru</i>, que nas linguas celtas é o número "catro", en referencia a unha encrucillada ou xuntanza de catro camiños (cf. Corominas, DCECH, s.v. padrón).</span><br />
<br />
<span face=""><span face=""><b>PAINCEIRA</b></span><b>, A</b> (Galdo)</span><br />
<span face=""> Lugar no que se cultiva o paínzo (millo-miúdo), ou apropiado para o seu cultivo.<br /><br /><b>PALEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face=""> Unha "paleira" (tamén "pala"), nome de orixe prelatina, defínea o dicionario como "cavidade que serve de refuxio ou vivenda a certos animais". Cf. <a href="http://www.realacademiagalega.org/dicionario_rag/searchNoun.do?nounTitle=paleira">RAG</a>. Antigamente, o significado incluiría o de "cavidade refuxio de pastores e de gado". Cf. <a href="https://buleria.unileon.es/bitstream/handle/10612/943/Moralejo%20alvarez.pdf?sequence=1">aquí</a>.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Xeralmente as voces "paleira" e "pala" refiren a un saínte ou viseira natural que forma a rocha. Estes saíntes eran valorados como abrigo para pastores. Nel podían acender o lume ou repousar. Alén de Galiza, en León atópase a voz correspondente "palla", co mesmo significado.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>PALLAREGA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face=""><b>PALLAREGAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">O termo "pallarega" ten tres acepcións: "casa pequena cuberta con palla", "Palleiro", "Restrebas" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=pallarega&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><span face="">Estes </span>topónimos deben remitir a unha zona que cultivou trigo ou centeo, e que era propicia para iso.O sufixo relacional -ega está ligado na toponimia moitas</span><span face=""> veces </span><span face="">ao cultivo dos</span><span face=""> cereais, así atopamos tamén "aviega" (avea), "millarega" (millo miúdo) ou a "escanarega" (escanla). Tamén Liñarega ou Fabega. </span><br />
<span face="">Tampouco podemos descartar totalmente que aludisen a "(casa) pallarega".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente en Galiza, así atopamos "A Pallarega" en Cervo e en Muras, así como "As Pallaregas" en Cabarcos e en Reinante (Barreiros), en Covas (Viveiro).</span><span face=""><br /></span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PARAÑOS, OS </b>(Covas -lugar da Insua, Valcarría)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div>A interpretación máis ortodoxa é a de derivar "paraño" do adxectivo latino *petraneum 'de pedra’, designando un terreo desas características. Podería talvez aludir metaforicamente a pedras asociadas a construción megalítica antiga; de feito, as furadas dos dolmens son chamadas na nosa toponimia "fornos" ou "fornos dos mouros"; isto encaixaría coa acepción recollida en portugués de "pedra da parte superior da boca do forno, en forma de viseira".</div><div>Por outro lado, Carré Alvarellos define "paraño" no seu dicionario galego como "lugar amparado, protexido". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=para%F1o&tipo_busca=lema">DdD</a>. Podería significar "terra con certos "privilexios", acepción rexistrada en portugués."</div></span>
<br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PARDIÑÁS, OS</b> (Covas)</span><br />
<span face=""><b>PARDIÑEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas, Vieiro)</span><br />
<b>PARDIÑEIRAS </b><span face="">(Celeiro)</span><br />
<span face=""><b>PARDIÑEIRAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Unha "pardiñeira" ou "pardiñal" (plural "pardiñás) remite a un lugar deshabitado, cun sentido análogo a "pardiñeiro": casa arruinada e destartalada (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=pardi%F1*&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>). En portugués existe o cognado <i>pardieiro</i>, co mesmo significado.<br />Outra posible acepción é a de conxunto de "pardiñas" (devesa ou chousa, cf. <a href="http://books.google.es/books?id=FoBE9EDhqlAC&pg=PA692&dq=%22pardi%C3%B1a%22+etimologia&hl=gl&sa=X&ei=ysJpUZLPI8SK7AbvnYDwAw&ved=0CFEQ6AEwBg#v=onepage&q=%22pardi%C3%B1a%22%20etimologia&f=false">dicionario</a>), lugar de devesas.<br />Hai "Pardiñeiras" por toda Galiza, incluindo "As Pardiñeiras" en <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mogor</a>, "A Pardiñeira" en Riobarba , en Celeiro "Pardiñeiras", en Covas "Os Pardiñás", etc. <br /><br />Sexa cal for, é un topónimo moi frecuente en Galiza. En Riobarba e Bares hai tamén un "A Pardiñeira", en Covas atópanse "Os Pardiñás", en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras</a> tamén se rexistra o topónimo Pardiñas. En Laxe tamén se rexistra "Pardiñas", e nese caso <a href="http://www.concellodelaxe.com/media/documentos/Toponimia_Laxe.pdf">hai quen aponta para a segunda acepción, de "devesa</a>".</span><br />
<span face=""><br /><b>PARRAGUESA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br /><span face="">Xentilicio, de "orixinaria de Parga", antigamente chamada <i>Párraga</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PARRELA, A</b> (</span><span face="">Covas</span><span face="">)</span><br />
<span face="">Este topónimo debe aludir a unha parra pequena, e estaría formado xa que logo a partir da voz "parra", co antigo sufixo diminutivo -ela. Se for este o caso, o topónimo remontaría á Idade Media, pois xa na Idade Media foi reemprazado o diminutivo -elo/-ela polo actual -iño/-iña.</span><br />
<span face="">Por outro lado, tendo en conta que o topónimo "Parga" de Guitiriz, que ten orixe prelatina, está atestado na Idade Media como <i>Aparreca</i>, <i>Aparrega</i>, non podemos descartar que este "A Parrela" proveña dun "Aparrela", e por tanto teñan ambos os dous unha orixe prerromana, sin nada que ver coas vides e as parras.</span><br />
<span face=""><br /><b>PASADA DA MEIXÓN</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face=""><span face=""><b>PASADA DAS BESTAS, A</b></span><span face=""> </span><span face="">(San Pedro de Viveiro)</span></span><br />
<span face="">O apelativo "pasada" remite a un "lugar de paso do río, xeralmente a través de pedras colocadas como "pasos" formando unha liña", tamén chamados "poldras". Esta acepción consérvase na toponimia de toda a zona: en <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón </a>("A Pasada do Rego"), en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras </a>("A Pasada do Río", "A Pasada do Portancho", ..).<br />Canto a "ameixón", podería estar relacionado co verbo "ameixoar" 'xuntar os animais domésticos' (quer as ovellas, as galiñas, etc.). <br />Tampouco podemos rexeitar que "meixón" se refira á "cría da anguía", máxime cando se trata dun "paso" do río.</span><br />
</span><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkCxymCeC2F-dck7EnGpQUrF2eBPyRvLGZmYbJ_C_8s1F2Asm8uyK63muZ48uAeivjgpulu7dXy-DsQ_shpfBylw4q5Vj4zLqvMvA3omIMpYcXWymXSAYnDivYEIVORO9Tby_RI3hTFrg/s1600/escultura+piago.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-family: arial;"><img border="0" height="137" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkCxymCeC2F-dck7EnGpQUrF2eBPyRvLGZmYbJ_C_8s1F2Asm8uyK63muZ48uAeivjgpulu7dXy-DsQ_shpfBylw4q5Vj4zLqvMvA3omIMpYcXWymXSAYnDivYEIVORO9Tby_RI3hTFrg/s200/escultura+piago.jpg" width="200" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 12.8px; text-align: center;"><span style="font-family: arial;">Mirador fronte a Piago</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: arial;"><span face=""></span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PASOS DO REQUEIXO, OS</b> (Galdo)<br />O termo "pasos", indica un lugar polo que se cruza un río.<br />Para "Requeixo", ver "REQUEIXO".</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<span><span style="font-family: arial;"><b>PASTIZAL DO ROLLE, O</b> (Valcarría, San Pedro de Viveiro)<br />Pastizal antigamente pertencente a unha persoa apelidada "Rolle", apelido que se localiza maiormente na Mariña luguesa, orixinado nun topónimo Rolle, talvez no existente en Bacoi (<a href="http://toponimiaalfoz.blogspot.com.es/">Alfoz</a>), talvez nun antigo Rolle no concello do <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Vicedo</a>, que non figura actualmente pero que é posible, tendo en conta que é neste concello onde se dá a maior frecuencia deste apelido.<br />O topónimo "Rolle" proviría de <i>(uilla) Rullii</i>, forma en xenitivo de <i>Rullius</i>, nome do antigo posuidor. Alternativamente, de <i>(uilla) Rudili</i>, analogamente de <i>Rudilus</i>, nome de orixe xermánica.</span><br />
<span style="font-family: arial;"><br /></span>
<span style="font-family: arial;"><b>PAXARIÑA, A </b>(</span><span style="font-family: arial;">Valcarría</span><span style="font-family: arial;">)</span><br />
<span style="font-family: arial;">Aínda que o significado é transparente, a motivación deste topónimo é incerta. Podemos pensar que remita ao alcume dun antigo posesor deste núcleo de poboación ou ao fundador do lugar, e que se dese a típica adxectivación posesiva, de "a terra do Paxariño" > A Paxariña.</span><br />
<span style="font-family: arial;">Non é un topónimo único, así o Nomenclator rexistra dous núcleos de poboación homónimos, un en Salceda de Caselas e outro en Camariñas, así como un "As Paxariñas" en Sanxenxo. Igualmente temos </span><span style="font-family: arial;">"O Paxaro" en Ortigueira.</span><br /><span style="font-family: arial;"><br /></span><span style="font-family: arial;"><b>PAXÓN </b>(</span><span style="font-family: arial;">Viveiro)</span><div style="font-family: arial;"><div>A orixe do nome deste núcleo de poboación é un tanto escura. Debe derivar dun alcume do antigo posesor.</div><div>En efecto, aínda que os dicionarios non rexistran "paxón", si recollen a voz "paxo" 'parado, falto de disposición', así como as derivadas paxolo, paxoco, paxote, paxoleiro, paxoliño. Tamén "apaxo" ten unha acepción de "folgazanaría". Podemos, por tanto, pensar nun aumentativo de "paxo", usado como alcume, que remitiría a un antigo posesor do lugar.</div><div><br /></div><div>O Nomenclator rexistra outro núcleo de poboación "O Paxón" no Freixo (As Pontes), así como unha Cruz de Paxón en Vieiro. </div><div>O caso da Paxota, en Moeche, tamén podería tratarse doutra variante, e relacionarse coa mesma motivación de alcume. Tamén As Paxonetas, nos Freires (Ortigueira), debe tratarse doutro derivado (o sufixo -etas dálle, de feito, un certo apunte despectivo, propio para un alcume, reforzando en parte a hipótese).Tamén se rexistra en feminino "As Paxoas" en Bravos (Ourol), que presenta a forma plural feminina, típica formación na toponimia para adxectivar unhas terras co nome do posesor (As terras de Paxón > As Paxoas).</div></div><div style="font-family: arial;">No caso do Apaxo (Vilalba), tamén podemos pensar nunha motivación semellante.</div><div style="font-family: arial;"><br /></div><div style="font-family: arial;"><b>PAZO DE GRALLAL</b> (Covas)</div><div style="font-family: arial;">O termo "pazo" deríva do latín <i>palatium</i>, e xa na Alta Idade Media a forma <i>paaço</i> tomou esta acepción actual de "casa señorial", edificación de residencia de familia nobre. </div><div style="font-family: arial;">Neste caso concreto, o pazo aínda se conserva na actualdade, e figura atestado desde a Idade Media, cando conformou un couto. Ver "GRALLAL" para máis detalles.</div><div style="font-family: arial;"><br /></div><div style="font-family: arial;">J. J. Moralejo puxo en cuestión a etimoloxía latina, e refiriu estes topónimos a un prelatino indoeuropeo *palatio, que designaría unha especie de curro, lugar pechado onde os pastores recollían temporalmente o gado, harmonizando co sentido etimolóxico de "pastoriza" (cf. J. J. Moralejo, "Callaica Nomina", 2007)</div>
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><b><br /></b></span><span face=""><b>PÉ DA RUBA</b> (Galdo)</span></span></div><div><span><span face=""><div><span style="font-size: medium;">Ao tratarse dun núcleo de poboación, figura verosímil que remita a un antigo posesor ou fundador do lugar, chamado Pai(o) da Ruba. Non sería estraño, pois o nome Paio, coas formas Pai, Pei está moi extendido na microtoponimia, como corresponde cun antropónimo tan popular na Idade Media. Así, neste concello atopamos tamén </span>PEI CORVO (Galdo), PEIMÉNDEZ (Faro), PEITORTO (Landrove).</div><div><span style="font-size: medium;"><br /></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;">Por outro lado, a forma "Pé de" tanto pode referirse á proximidade a algo (como podería acontecer con "Pé do Monte" e "Pé do Lugar"), como tamén aludir metaforicamente a un "pé" no senso de existencia dun marco ou pedrafita, tal como parece acontecer no caso de "Pé de Muller" (Suegos), que está atestado como marco no Catastro de Ensenada para Suegos (1753), ao establecer os límites coa freguesía de San Román do Val.</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;">Por tanto, pode aludir á antiga existencia dun marco ou pedrafita, que lembraría dalgún modo a figura dunha "ruba", de significado incerto.</span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;">Se tiver o significado de "proximidade a algo", tamén nos falta de coñecer a que se refire "A Ruba".</span></div></span></span></div><div style="font-family: arial;"><span style="font-family: arial;"><br /></span></div></span>
<span style="font-family: arial;"><b>PÉ DE BOI</b> (Viveiro)<br /><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">O lugar xa aparece atestado como "Pe de Boy" no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coalleira (cf. E. Cal, 1983. "El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira"). Dous séculos despois figura no Catastro de Ensenada para Stgo e Sta Mª de Viveiro (1753) ao mencionar os muíños da freguesía:</span></span></div> <i> ..."otro al sitio de Pie de Boi"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Novamente, dous séculos máis tarde aparece rexistrado como "Pedeboy", aludindo á tradición de parar neste lugar á volta da romaría do Monte San Roque.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Tal como indicado para "PÉ DA RUBA", podería aludir á antiga existencia dun marco ou pedrafita, tal como debeu acontecer no caso de "Pé de Muller" (Suegos), que está atestado no Catastro de Ensenada para Suegos (1753), ao establecer os límites coa freguesía de San Román do Val. </span><span style="font-family: arial;">Para "Pé de Boi, lembraría dalgún modo a figura dun boi.</span><span style="font-family: arial;"> </span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Tamén neste caso, ao tratarse dun núcleo de poboación, podemos tamén pensar que remita a un antigo posesor ou fundador do lugar, chamado Pai(o) de Boi. Non sería estraño, pois o nome Paio, coas formas Pai,Pei está moi extendido na microtoponimia, como corresponde cun antropónimo tan popular na Idade Media.</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Alternativamente, na acepción de "proximidade", pode aludir </span></span><span style="font-family: arial;">á orografía deste lugar, situado na faldra do Monte San Roque, que ten grandes penedos redondeados, por veces na toponimia chamados "Boi"</span><span style="font-family: arial;">(A Pena dos Bois, Boi Louro, Boi Pardo, Pedra de Boi, Serra do Boi). Se for este o caso, </span><span style="font-family: arial;">aludiría á situación ao pé dun penedo.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Dada a homonimia, é dificil separar as alusións a "Boi" zoonímicas das litonímicas. </span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;">Alternativamente, poderíamos pensar en que aludise á abundancia da planta chamada "pé de boi", de nome científico "<i>Oenante crocata</i>", pero é improbable, tanto polo estraño na toponimia de aludir a unha planta en singular como tamén polo feito de haber moitos "Pé de .." na xeografía galega, así que esta explicación non cubriría o resto de topónimos "Pé de".<br />
<br />
<span face=""><b>PEDRAFRITA </b>(Celeiro)<br />Deturpación de "Pedrafita", "pedra chantada", lugar onde houbo un marco, quer medieval de separación, ou talvez un menhir prehistórico.<br /><br /><b>PEDRAESCRITA </b>(Celeiro -lugar de Alboi)<br /><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Celeiro (1753) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "bajando a la Peña Escrita de la que por las margenes de la mar" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div>Igualmente figura no Catastro de Ensenada para Faro de 1753:</div> <i>.. "en derechura al marco da Pena escrita"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Remitirá á existencia dun petróglifo. Por veces trátase de gravados de orixe prehistórica e outras veces, como parece ser o caso vendo o Catastro de Ensenada indicado, refírense a marcas nas pedras ou marcos, quer cun sentido relixioso ou máxico, quer como sinal dos límites entre vales, parroquias, propiedades monacais ou xurisdicións. </span><br />
<span face="">Descoñecemos neste caso se se conserva.<br /><br /><b>PEDRIDO </b>(Boimente)<br />Lugar onde abundan as pedras.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PEDROUZAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Faro)</span><br />
<b>PEDROUZOS </b><span face="">(Landrove, San Pedro de Viveiro)</span><br />
<span face="">O topónimo "pedrouzo", frecuente en Galiza, indica unha morea de pedras, e tamén un "penasco elevado" </span><span face="">ou "cima penascosa"</span><span face="">. Cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=pedrouzo&tipo_busca=lema">DdD </a><span face="">. </span><br />
<span face="">En feminino pode indicar un "pedrouzo grande". </span><br />
<span face="">A este termo, derivado de "pedra", o sufixo -ouzo, de orixe prerromana, dálle un certo matiz despectivo, o mesmo que ocorre no cognado portugués <i>pedrouço</i>. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/pedrou%C3%A7o">Priberam</a>.</span><br />
<span face="">Edelmiro Bascuas indica que este sufixo deriva de *-<i>auceu</i>, unha variante do </span><span face="">sufixo prerromano -<i>auko</i>, que sería abundancial.</span><br />
</span><div>
<b><span style="font-family: arial;"><br /></span></b></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><b>PEI CORVO</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span></span></div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PEIMÉNDEZ </b>(Faro)<br /><b>PEITORTO </b>(Landrove)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Estes topónimos remite ao posesor das terras, que deberon ser, respectivamente, Paio Corvo, Paio Mendes e Paio Torto.<br />O nome Paio foi moi popular na Idade Media, e de aí que ten unha gran presenza na toponimia menor de Galiza, en particular as formas apocopadas Pai e Pei. Así temos por exemplo un Peiperez en Alfoz, ou un Peibarba en Xove, ou Peirrei en Muras.</span></span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PENACABAL</b> (San Pedro de Viveiro)<br />De <i>Pinna Caparii</i>, sendo <i>Caparii </i>a forma en xenitivo de <i>Caparius</i>, antropónimo referindo o posesor da Pena. Cf. M. Pidal <a href="http://books.google.es/books?id=Y1QtAAAAIAAJ&q=Caparius&dq=Caparius&hl=gl&sa=X&ei=jA2qUcOwBaWX0AX-wYCoDg&ved=0CG4Q6AEwCDgK">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PENA DA AMOSA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face=""><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "fuente del Portal, y de esta al marco que nombran de Amosa" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O topónimo "amosa" deriva da raíz paleoeuropea <i>*am-</i> 'suco, canle, cavar', frecuente en hidrónimos de orixe prerromana. "Amosa" é estudado explicitamente por Bascuas. Cf. p. 220 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega". </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Hai múltiples hidrónimos relacionados, tais como "fonte da Amosa" en Recaré (<a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">O Valadouro</a>).</span><br />
<span face="">Con relación etimolóxica, hai unha "Pena de Amia" en Cariño.<br /><br /><b>PENA DA GALIÑA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente) </span><br />
<span face="">Os topónimos "Galo", "Galiña", "Galiñeira", "Galiñeiro" non encaixan na maoiría dos casos co seu significado obvio, correspondendo moitas veces con montes e formacións rochosas. Neste caso, o feito de ser unha "pena", reforza esta interpretación; proviría, entón, do tema prerromano <i>*kal(l)- </i>'rocha'. Ver entrada do blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/11/a-moura-dos-gallos.html">Pena da Cataverna </a>para máis detalles.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Alternativamente, Cabeza Quiles vincula os topónimos "Galiñeiro" e "Galiña" con formacións rochosas que lembren a cresta deses animais ou fainos derivar tamén da raíz prerromana indicada. Porén, nos casos que coñecemos non sempre parecen corresponder con estas "cristas".<br /><br /><b>PENA DE BANDAMIL </b>(Viveiro)<br />Esta pena non está atestada actualmente, senón no Catastro de Ensenada para Viveiro (1752), como un dos límites da freguesía ("pena de Bandamill").</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">É un nome de orixe xermánica.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>PENA DIAGA, A</b> (Magazos)<br /> Debe tratarse dunha alusión a un posesor chamado Diago.</span><br /></span><ul>
</ul>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PENA DO OURO</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">O mesmo que para "Fonte do Ouro", e "Río do Ouro", a frecuencia de "Pena do Ouro" na toponimia galega fai pensar en que, en lugar de ser referido a unha anecdota ou lenda asociada co apelativo "ouro" (do latin <i>aureum</i> 'dourado') teña máis ben outra orixe que explique esta frecuencia.<br /><br />Cremos que esta orixe alternativa sería a mesma que a de "Fonte do Ouro", e "Río do Ouro", o cal que está documentado na Idade Media como <i>Aurio</i>, e para o cal tanto E. Bascuas como outros autores relacionan coa raíz hidronímica prerromana <i>*awer- </i>"fluír", termo paleoeuropeo. <br /><br /><b>PENA FALADORA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro)</span><br />
<span face=""> Caractrización da pena, probablemente polo ruído que fai co vento, de "falar", nun sentido extenso, dun xeito similar a "monte Bufadoiro" no <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Vicedo</a>, e "A Pena que Fala" en Frexulfe (<a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">Valadouro</a>), e a "Serra da Faladora" en <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón</a>.</span><div><br /></div><div>É interesante a caracterización case animista desta pena que o topónimo lle parece dar. Di o historiador Ramon Piñeiro Almuíña: “a capacidade dunha pedra para amplificar, reflectir ou emitir un son fai que a súa presenza inerte adquira unha aura de animismo e se nos manifeste como un ser que pode responder, bruar, asuniar, roncar, tintinar e mesmo estremecerse. As propiedades acústicas de determinas pedras eríxenas como fitos no territorio. En palabras do teórico da escoita da paisaxe Murray Schafer, constitúen unha marca sonora “aqueles sons que adquirem un valor simbólico e afectivo” para unha determinada comunidade”. </div>
<span face=""><br /><b>PENAHEDRÁ</b> (Galdo, Magazos)<br />Topónimo que procede de "pena hedrada". <br />Aínda que a forma hedrá por hedrada non é regular no galego, si ten unha explicación clara unha vez que vemos que na cartografía tamén está rexistrada como Pena Edrade, a evolución sería de hedrada a hedrade por palatalización da vogal final, e de hedrade pasa a hedrá do mesmo modo que de cidade pasou a cidá.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Hai unha </span></span><span style="font-family: arial;">Penaedrade</span><span style="font-family: arial;"> nas Somozas e unha </span><span style="font-family: arial;">Penadrade nos Blancos (Ourense), para as que non se chegou á alteración final.</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<br />
<span face=""><b>PENALBA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Celeiro -lugar do Castelo)</span><br />
<span face=""> Composto de "Pena Alba". </span><span face="">O termo "alba" corresponde co latín </span><i>alba </i><span face="">"branca", que foi máis tarde reemprazado por "branca". Este feito dá conta da antigüidade do topónimo.</span><br />
<span face="">Xa aparece atestado no ano 877 como "Peinaalba" (cf. p.77 de E. Cal, </span><i>“De Viveiro en la Edad Media”, in "Estudios Mindonienses"</i><span face="">, núm.7, 1991). Posteriormente figura como </span><i>Pennam Albam</i><span face=""> (".</span><i>. aqua Albam usque Pennam Albam .</i><span face="">.") no Século XII. Cf. </span><i>"Tumbo de Lorenzana", in "Estudios Mindonienses"</i><span face="">. 1992).</span><br />
<br />
<span face=""><b>PENA MOSQUEIRA</b> (Galdo -lugar de Chao da Rega, Vieiro -lugar da Silvarosa)</span><br /><span face="">Do latín </span><i>muscariam</i><span face="">, referiría á abundancia de insectos que fan "moscar" o gado. Así o dicionario de Carré Alvarellos defíneo como 'lugar onde abundan as moscas' (cf. L. Carré, 1928-1931 - </span><a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=mosqueiro&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a><span face="">). Tamén podería indicar o contrario; así xa fora do territorio galego atopamos nos dialectos navarro-aragoneses </span><i>"mosquera" 'paraje con arboledo o matorrales altos donde sestea el ganado' (cf. J. A. Frago, "Toponimia navarro-aragonesa del Ebro (V)" in "Archivo de filologia aragonesa XXXVIII"</i><span face="">).</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">Alternativamente, podería aludir á existencia de "mosqueira", unha clase de herba silvestre. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=mosqueira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PENAS de AGRUÑIDO</b></span><b>, AS </b><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">O mesmo que "abruñido", lugar onde abundan os "abruños". En efecto, aínda que "gruñido" non é recollido explicitamente nos dicionarios de galego, si figura recollido "gruñedo" co significado de "abruñedo"(cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=gru%F1edo&tipo_busca=lema">DdD </a>E. Rodríguez. "<i>Diccionario enciclopédico gallego-castellano</i>").<br />G. Navaza recolle, na súa obra "<i>Fitotoponimia Galega</i>", o topónimo "Gruñido" de Mañón, coa acepción supradita (cf. <a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">aquí</a>).<br /><br />Alternativamente, lugar onde abundan os gruñeiros. Un "gruñeiro" está rexistrado en Ourense como "lodeiro", lotus.<br />Ademais do "Gruñido" existente en <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón</a>, e outros múltiples topónimos en Galiza, tanto Abruñedo, Agruñedo, Abruñido.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PENAS DE RIL </b>(Covas)</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span style="font-family: arial;"><span face="">Aparece </span></span><span style="font-family: arial;">como "peñas del Rill" </span><span style="font-family: arial;">no Catastro de Ensenada para Covas (1753) ao establecer os límites da freguesía.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">A alusion á que fan é incerta, posiblemmente aludan á forma do penedo.<br />
<span face=""><div><br /></div><div><b>PENEDO DO GALO, O</b> (Viveiro)</div><div>Aínda que podería referirse ao apelido ou alcumen dun posesor, en xeral, os topónimos "Galo", "Galiña" ou "Galiñeiro" corresponden moitas veces con formacións rochosas, como é este o caso. Proviría máis ben do tema prerromano *kal(l)- 'rocha'. Ver entrada específica no blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com/2014/11/a-moura-dos-gallos.html" target="_blank">Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</div><div><br /></div></span>
<span face=""><b>PENIDO, O</b> (Boimente, Vieiro)<br />Lugar onde abundan as penas.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PÉNJAMO</b> (</span><span face="">Viveiro</span><span face="">)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Trátase dun topónimo "importado", eco do da cidade mexicana, e foi aplicado no século XX a esta zona de novas construcións para mariñeiros.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Tratouse dunha asignación de nome humorística, tal como aconteceu con outros nomes exóticos. Neste caso facía referencia a unha canción do mesmo nome famosa a mediados do século.<br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span></span><span face=""><b>PENOUCO, O</b> (Boimente)<br />O dicionario de Eladio Rodríguez define "penouco" como "penedo alto que sobresae dos demais que o rodean". É sinónimo de "penouto".</span></span><br />
<span face=""><span face="">O nome deriva de "pena", voz de orixe prerromana. O sufixo "-ouco" é de orixe prerromana, aínda que tamén seguiu produtivo no romance, así "pedrouco".</span></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PENOUZOS</b> (</span><span face="">Viveiro</span><span face="">)</span><br />
<span face="">O topónimo "penouzo", é outro derivado de pena co sufixo -ouzo, de orixe prerromana, que lle dá un certo matiz despectivo.</span><br />
<span face="">Edelmiro Bascuas indica que este sufixo deriva de *-auceu, unha variante do </span><span face="">sufixo prerromano -auko, que sería abundancial.</span><br />
<span face=""><b><br />PEREIRO, O</b> (Galdo, Landrove, Valcarría)<br />A súa orixe está relacionada co baixo latín <i>pirariu </i>(árbore). Alternativamente, podería derivar de <i>petrariu </i>("pedreiro"). Con documentación antiga e/ou co coñecemento da orografía da zona, podería ser diferenciados parte deles.</span><br />
<br />
<span face=""><b>PESQUEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Denomínase "pesqueira" (do latín <i>piscaria</i>) ao lugar onde se captura peixe. Para as pesqueiras de río, estarían polo xeral perto dos muíños ou aceas. <br />En concreto, unha "pesqueira natural" designa unha pedra, illote ou calquer outro accidente natural onde colocar os aparellos de pesca. No caso dunha "pesqueira artificial" designaría unha presa de pedra situada en diagonal no curso do río, desde onde se pesca o co que se desvía a auga para poder pescar. Nas aberturas que deixan estas presas colocaban nasas, daí os topónimos "Naseiro" existentes en Galiza.<br />As pesqueiras xa aparecen documentadas na Idade Media a partir do século IX (cf. <a href="http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1999PDF/1999%20105_134.pdf">Anuario Brigantino</a>). Por extensión, chámanse "Pesqueira" tamén ás pequenas cascadas (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=pesqueira*&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).<br /><br /> Alternativamente, aínda que improbable, pódese interpretar "pesqueira" como derivado do latín <i>pascuaria </i>´lugar de pastizais', derivado de pascuum 'pastizal'.</span><br />
<span face=""><b><br />PETEIRA, A</b> (Galdo)<br />Referindo a lugar ou elemento que sobresae do terreo. Ten orixe, tal como petón, petouto, na raíz </span><span face="">oronímica </span><span face="">prelatina *pett 'prominencia, cume'. A forma en masculino "peteiro" ten a acepción de "conxunto de plantas que se distingue do resto, sobre todo nas leiras, pola sua espesura ou altura". Na toponimia pode ter en femenino o mesmo significado.</span><br />
<span face="">Por outro lado, os dicionarios de Estraviz e de Leandro Carré rexistran para "peteira" a acepción de "terra con abundancia de plantas de varias familias, para que non se desenvolvan moito".</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>PIABADE </b>(Vieiro)<br />Probablemente remita a un antigo posesor do monte, que sería chamado Paio Abade ou Pío Abade. É un uso normal na toponimia, do mesmo modo que existe un "Peiméndez" en Faro.<br /><br /><b>PIAGO </b>(Magazos)<br />Os termos "piago" e "peago", do latín <i>pelagus</i> 'pozo', designan unha poza profunda de auga, xeralmente nun río, o cal é o caso deste Piago.<br />En efecto, este termo é definido por Piel como "sítio fundo do mar ou de um rio" (cf. p. 323, J. Piel <i>"As Águas na toponímina galego-portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo VIII).</span><div><br /></div><div><b>PICÓN, O</b> (Valcarría)</div><div>En xeral, este topónimos aluden a penedos, ás veces cons, rematados en pico (cf. F. Cabeza, "Toponimia de Galicia"). Así temos O Picón en Loiba (Ortigueira), outro en Ribadeo, tamén un illote, e un con en S. Miguel de Reinante (Barreiros).</div><div>No caso que nos ocupa, este lugar está nun cordal do monte, situado preto da Pena dos Corvos, co que se confirma a interpretación indicada.</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>O PIÑEIRO</b> (Chavín, Boimente, Valcarría)</span><br />
<span face="">O topónimo Piñeiro remite á existencia dunha árbore deste nome. </span><br />
<span face="">Tanto nestes casos como en xeral na toponimia, é frecuente atopar este nome en singular, o cal pode aludir a un piñeiro illado que constituía unha referencia no territorio, nalgúns casos como linde.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""></span><div>Tal como indica Gonzalo Navaza, resulta curioso o feito de ser moito máis frecuente como topónimo a forma simple, Piñeiro, que as formas en plural, Piñeiros, ou as colectivas,. Parece ser que a explicación é que esta árbore se estendeu tardiamente en Galiza, sobre todo desde o século XVIII, e que ata entón xeralmente eran exemplares illados.</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PIMPÍN, O</b> (Celeiro)<br />Probablemente de orixe en onomatopeia, indicando unha fonte de pouco caudal, que "pinga", polo cal se costuma pór unha "pimpela" pola que discorre o fío de auga.<br />Aínda que non atopamos nos dicionarios, é unha orixe clara, habendo lugares ou fontes "Pimpín" nas Ribeiras do Sor, en <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Mañón</a>, en Celeiro, etc.<br />No asturiano rexístrase tamén <i>pimpana</i>, aplicado a unha fonte que mana gota a gota (=que pinga). Cf. <a href="http://www.espeleoastur.as/toponimia/Topkarst.htm">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PLANTÍO, O</b> (</span><span face="">Celeiro, Landrove, Galdo, San Pedro de Viveiro</span><span face="">)</span><br /><span face="">Este topónimo, rexistrado na maior parte dos concellos, refire en xeral a un abundancial de plantas. Probablemente moitos dos topónimos "Plantío" remitan a "Plantíos Reais", que tiñan o obxectivo de prover madeira aos estaleiros da Armada. </span></span><span style="font-family: arial;">Probablemente fanreferencia ás Ordenanzas Reais (e.g. a </span><span style="font-family: arial;">de 1748 de Fernando IV), que impuxeron a reserva en cada concello dun espazo para </span><span style="font-family: arial;">plantío de árbores. Indica Carlos Breixo a constancia da existencia dos Plantíos Reais en Galiza a partir do reinado de Filipe II. As árbores que se plantaban nesta zona eran dous tipos de carballos, freixos, e nogueiras. Cada veciño da freguesía na que había un Plantío Real tiña a obriga de plantar un número determinado de árbores e coidalas durante uns vinte e cinco anos (cf. C. Breixo, "A vila das Pontes no catastro do Marqués de Ensenada" in Hume n. 8). Os Plantíos Reais desapareceron como tales </span><span style="font-family: arial;">no século XIX, ao ser</span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">vendidos por non se usaren xa para os buques da Armada.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Igual interpretación, de referencia a ordenanzas reais, fai Pascual Riesco (cf. P. Riesco. "Paisaje y territorio en la toponimia menor </span><span style="font-family: arial;">de un pueblo sayagués: Escuadro").</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face="">Neste sentido, é interesante a acepción de ‘terreo de castiñeiros’, que recolle Marqués Valea na zona de Trabada (cf. X. Marqués, 2004. "A toponimia de Trabada"). </span></span></div><div><span style="font-family: arial;">Por outro lado, Navaza dálle unha acepción xeral, de "lugar onde se plantaron vexetais recentemente" (cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega").<br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PO </b>(Valcarría)<br />Este rego está atestado no Catastro de Ensenada para Valcarría (1753) ao mencionar a existencia dun muíño "<i>al sitio de Pó</i>".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O termo "po" está documentado en galego co mesmo significado que en portugués, "partículas en suspensión no aire". No entanto, non fica claro o seu encaixe nun topónimo.<br /><br /><b>PONTELLAS </b>(Magazos)<br />Derivado do latín <i>ponticula</i>, diminutivo de "ponte". É de notar o paralelismo deste termo co máis moderno "pontiga", o cal se trata dun semi-cultismo, frente a "pontella" que é a forma que seguiu o curso normal da evolución do galego.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar aparece no dicionario de Madoz (Séc. XIX) con este mesmo nome.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PONTIGO, O</b> (Galdo)<br />Diminutivo de "ponte". Derivado do latín <i>ponticulum</i>. O xénero masculino reforza a idea de "pequeno". É de notar que se trata dun semi-cultismo, xa que a forma que seguiu a evolución da lingua sería "pontello"; de feito, existe "Pontellas" en Magazos.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PONXEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face="">De "(terra) ponxeira", terra onde abunda a "poexa" ou "poenxa", a planta <i>mentha pulegia</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>POUSADOIRO, O</b> (Covas, Galdo, San Pedro de Viveiro)<br />Topónimo frecuente en Galiza. D</span><span face="">esigna o lugar que quedaba á fin ou remate dunha subida, onde naturalmente o camiñante descarga e pousa o seu peso e carga. Esta definición xa vén recollida para o portugués antigo (cf. s.v. "pousadouro", in Viterbo, "Elucidário", 1798).</span><br />
<span face=""></span>
<span face=""> En particular, designa o poio ou similar onde se acostumaba pousar a carga transportada ás costas. Esta debeu ser a alusión orixinaria do topónimo.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PRAIA DA ARNELA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro)</span><br />O dicionario define "arnela" como "praia en costa aberta, que se mete entre dous montes, e na que xeralmente desauga un río ou regato". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=arnela&tipo_busca=lema">DdD</a>. </span><span style="font-family: arial;">Esta definición encaixa exactamente co topónimo que nos ocupa.</span></div><div><span style="font-family: arial;">A maioría dos autores concordan en derivar "Arnela" do latín *</span><i style="font-family: arial;">arenella</i><span style="font-family: arial;">, encaixando co significado de praia citado, aínda que non coas outras acepcións. Porén, isto non explicaría os toponimos "Arnoia" por exemplo.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O topónimo que nos ocupa, a orixe é clara se observamos a súa situación: esta praia "Arnela" atópase ao lado da de "Area". É sabido que, ata o século XX, o termo galego para praia foi "area". Cando lle deron este nomes, aínda non caera o "n" entre vocais, polo que chamarían á grande</span></span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">"Arena" (=praia) e á pequena que estaba pegada a ela </span><span style="font-family: arial;"> "<i>Arenella</i>" (=praíña). De <i>Arenella</i> relaxouse a pronuncia para Arnela, co cal non caeu o "n" ao non quedar xa entre vogais. Unha interpretación en base prerromana queda desbotada pola "navalla de Occam".</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />Por outro lado, o Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro Arnela no <a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">Valadouro</a>, aquela sen moita relación a priori con "praia". </span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>PRAIA DE SEIRAMAR</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">O topónimo "Seiramar" debe ter unha orixe prelatina. En efecto, dado o contexto de hidrónimo, encaixa coa interpretación de Bascuas dada para "Fonteseira" e "Monteseiro" (<Monte Seiro),relacionadas coa forma hidronímica paleoeuropea <i>*ser-</i>, *sor- 'fluír', o mesmo que o veciño <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/rio-sor-posibeis-etimoloxias.html">río Sor</a>. Cf. p. 530 de E. Bascuas <i>"La hidronimia de Galicia. Tres estratos .." in "Estudios Mindonienses"</i>, núm. 24.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;">En efecto, o topónimo Seira está recollido como hidrónimo en Portugal xa en 1082:</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">" ..<i> in ripa Mondeci per porto de Alkigib de foce de<span style="white-space: pre;"> </span>Seira usque ad Miserere. </i> " (cg. CODOLGA).</span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><br /></div></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">É de notar, ademais, que </span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">en galego</span><span style="font-family: arial;"> existe o apelativo seira, coas acepcións de 'esporta' e de medida de superficie, aínda que non están recollidas na comarca mariñá.</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">En Galiza hai varias <span style="font-family: arial;"><span face=""> poboación Seira, un en </span></span>Rois (ACo), que dá nome á freguesía, xa atestada no século XII, e outro en <span style="font-family: arial;">Negueira de Muñiz (Lu), así como </span>O Lugar da Seira (Baiona), e en forma diminutiva Xa coa forma en masculino atópanse microtopónimos como Monteseiro</span></span><span style="font-family: arial;">, así como a forma en diminutivo</span><span style="font-family: arial;"> Seiró, freguesía de Vilar de Barrio (Ou), así como o microtopónimo.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Existe tamén a freguesía e concello de Seira en Huesca, situado á beira do río Ésera.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>PREGUIZA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro, Viveiro)</span><br />
<span face="">Poderíamos interpretar "preguiza" no sentido do apelativo que os dicionarios definen como " Falta de vontade para traballar". É un topónimo que se repite con relativa frecuencia </span><span face=""> </span><span face="">na toponimia galega, o cal fai dubidar desta interpretación</span><span face="">. </span><br />
<span face="">É verdade o valor na cultura tradicional galega que lle é dado ao traballo. Pero aínda así, debería ser un topónimo extraordinariamente raro se se tratase do sentido indicado pola voz común "preguiza".</span><br /><span face=""><div>O filólogo J. A. Palacio interpreta os topónimos como en alusión a unha terra que tarda en dar os seus froitos' (como contraria a temperá), debido á súa má calidade (cf. J. A. Palacio, 1981. "Toponimia de Pantón").</div>Por outro lado, esta explicación non cobre os casos dos topónimos como Preguizal e Preguecido.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""> Cabeza Quiles indica para o caso d"O Preguecido" da Estrada, que o profesor G. Navaza relaciona este topónimo estradense coa árbore chamada "pigarceira", tipo de pereira que dá peras "pigarzas". Sería, pois, O Preguecido un abundancial en -ido (< -<i>ētu</i>) desta árbore froiteira (c.f F. Cabeza, "Toponimia da Estrada").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">O Padre Sarmiento xa falaba dela:</span><br />
<span face=""> </span><i>“Pigarza. Pera que comí muy gustosa, entre la bergamota y don guindo. Selecta”</i><br />
<span face="">Outros fitotopónimos galegos que tamén serían referidos a antigos grupos ou concentracións de </span><span face="">pigarceiras son O Preguizal (Calvos de Randín), O Prigazal (A Gudiña).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Considerando todo o anterior, podemos pensar que moitos dos topónimos "Preguiza" evolucionasen desde "Pirguiza" por mera atracción pseudo-etimolóxica do termo común "preguiza". </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">En resumo, queda pois unha alternativa fundamentada pola que todos ou parte dos topónimos "A Preguiza" se referirían a unha "pereira preguiza".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PREGUÍN, O</b> (Faro)<br />Orixe incerta. Talvez relacionado con topónimos como "Prego", ou incluso con topónimos prerromanos como "Pregontoño" (Arzúa), o cal leva o sufixo -oño, usualmente prerromano, e como "Preguntoiro" (ver artigo sobre preguntoiro no blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/a-punta-de-perguntoiro-san-fiz-manon.html">Pena da Cataverna</a>).</span><br />
<span face="">Existen outros "Preguín" na xeografía galega, así, existe un en Lañas (Arteixo), do cal xa figura documentado con este nome na Idade Media. Cf. <a href="http://www.funcas.es/wikimadoz/images/madoz/Vol10/LAM(2)-LAS(1).pdf">aquí</a>. Existen, ademais, varios Preguinho en Portugal, e.g. en Cinfães.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b>PUÍDA</b><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Viveiro -lugar das Cortes)</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face="">O termo "puída" é o mesmo que "polida, brillante", posiblemente referido ás características das terras.<br />Cabe a posibilidade de provir dun nome de posesora con ese alcume (ou propietario: "O da Puída"), aínda que sendo un núcleo de poboación semella máis improbable. A relativa frecuencia do topónimo en Galiza volve aínda menos probable esta hipótese.</span><br />
<span face=""><br /><b>PUMARIÑO </b>(Boimente, Chavín)<br />Indica un pequeno "pumar", un 'horto de froitas, xeralmente maciñeiras'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PUMAREGA, A</b> (Vieiro)</span><br />
<span face="">Unha "pumarega" e un "pumar" son sinónimos, co significado de "finca plantada de </span><span face="">froitas, maiormente</span><span face=""> </span><span face="">maciñeiras (maceiras)".</span><br />
<span face="">O sufixo relacional -ega, de orixe prerromana, aparece na toponimia por veces ligado por veces ao cultivo dos cereais e doutras plantas, así atopamos tamén "Aviega" (avea), "Millarega" (millo miúdo), "Escanarega" (escanla), "Pallarega".</span><br />
<span face="">Gonzalo Navaza indica que o sufixo -ega é "característico da fitotoponimia luguesa"(cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega"). De feito, "Pumarega" atopámolo na Mariña de Viveiro ata <a href="https://toponimiaribadeo.blogspot.com/2020/06/toponimia-de-ribadeo.html">Ribadeo</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>PUNTA CAMPO MILLÁN</b> (Faro -lugar do Monte Faro)<br />Este toponimo pode aludir a un "terreo do millán", aludindo ao nome común da planta 'Digitaria sanguinal' que aparece nos terrenos de cultivo, unha planta "poácea", cognado do portugués milhã. En efecto, aínda que non veña citado na obra de Fitotoponimia galega de Navaza, semella plausíbel.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><div>Decía Sarmiento dela: "Es tan continuadamente fecunda como la mielga y tan útil para las caballerías y ganado vacuno como ella. Llámase millán o millá, y en portugués, según Bluteau, milhaã". De ella dice: He o verde dos bois e bestas, de agosto até os santos”.. </div><div><br /></div><div>Por outro lado, tamén puido aludir o nome a un terreo pertencente a unha persoa apelidada Millán (aínda que é moi pouco frecuente nesta zona), ou a unha antiga uilla altomedival Emiliani, pertencente a un posesor de nome Emilianus.</div><div><br /></div><div>É curiosa a presenza deste topónimo nos catro concellos do Norte galego, Mañón, O Vicedo, Viveiro e Ourol, en canto non aparece no resto da Mariña e do Ortegal. Puido tatarse dun apelido máis común noutra época.</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PUNTA DA ANCHOUSA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">Unha "enchousa" é unha unha "chousa grande", "finca grande cerrada ('chousada') con muro ou valado" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=enchousa&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).<br /><br /><b>PUNTA DA ARNELA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro)</span><br />
<span face="">Ver "A Praia da Arnela".<br /><br /></span><span face=""><b>QUEIXADA</b> </span><span face="">(Boimente)</span><br />Este topónimo podería remitir á forma ou orografía do terreo. No entanto, dada a forma pouco característica que ten este terreo concreto, é máis probable que aluda ao alcume dun antigo posesor do terreo.O alcume "Queixada" xa figura atestado en Galiza no século XII (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos").<br />
<span face=""><span face=""><br /><b>PUNXEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br /><span face="">Ver "A Ponxeira".</span><br /></span>
<span face=""><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>RAIRO, O</b> (Valcarría)<br />O "rairo" é a "gabia pola que discorre a auga dun río ou un regato", e por extensión a "cale do muíño".<br />O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro Rairo en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras</a> e mais outro en Ourense, xa documentado en 1453 con ese nome.</span><div><br /></div><div><b>RAMOS, OS </b> (Boimente)</div><div>O apelativo "ramo", do latín <i>ramu</i> 'póla". Os numerosos topónimos galegos "Os Ramos" son recollidos por G. Navaza, que o interpreta neste contexto como "lugar frondoso", ou tamén "lugar no que se aproveita a derrama das árbores para leña" (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega". 2006).</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>RANDAMIL </b>(Magazos)<br />De <i>(uilla) Randemiri</i>, forma en xenitivo de <i>Randemirus</i>, o nome do antigo </span><span face="">posesor da </span><i>uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un </span><span face="">nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face="">Este lugar aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> con este mesmo nome.</span><br />
<span face="">O Nomenclator rexistra outro Randamil en Couzadoiro (Ortigueira).</span><br />
<span face=""><br />Como nos demais topónimos con etimoloxía xermánica, é importante notar que non indica que o posesor fose desa orixe, simplemente os nomes desa orixe foron populares na Idade Media. O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>RAÑA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Magazos)</span><br />
<span face="">Unha "raña" costuma ser un lugar pelado e pedregoso. Segundo o DGPE: Raña, nome duns vinte lugares en Galicia e outros tantos ou máis en Ciudad Real, Toledo, Badajoz etc, cuxo sentido topónimico parece ser, en opinión de Menéndez Pidal, sitio raído ou arrastrado pola acción erosiva das augas ou por un desprendimento de pedras".<br /><br />No <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=ra%F1a&tipo_busca=lema">dicionario </a>figura "raña" con varios significados, dous deles válidos para un topónimo: "Terreo alto e de monte pobre". "Rápido desnivel no leito dun río de fondo pedregoso".<br />Rivas suxere para o topónimo unha raiz preindoeuropea <i>*ra-, *ro-</i> que daría lugar a unha familia de palabras relacionadas con "rañar", "arrasar", etc. Cf. E. Rivas "<i>Toponimia de Marín</i>". Porén, Bascuas non fixo referencia a "raña" cando estuda os derivados da raíz indoeuropea *<i>er</i>- 'moverse, fluír', frecuente na hidronimia europea (E. Bascuas "<i>Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i>").<br />Cf. <a href="http://www.celtiberia.net/verrespuesta.asp?idp=4272&cadena=ra%F1as">aquí</a> e <a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/30/23/38pedrero.pdf">aquí </a>para unha discusión máis ampla.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>RASAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Celeiro)</span><br />
<span face="">Topónimo que alude a "(terras) rasas", sen cultivar e de vexetación baixa.</span><br />
<span face="">Aínda que sexa mera especulación, non podemos descartar que aludise á medida antiga de capacidade chamada "rasa", referíndose á produción (abundante ou exigua) destas terras.</span><br />
<span face="">O Npmenclator rexistra tamén un "Chao da Rasa" en Boimente.</span><br />
<span face=""><b><br />REAL, O</b> (Viveiro)<br />Nestes casos, "Real" deriva xeralmente do latín <i>riualis </i>"á beira do río, ribeirán". As forma "Real" e "Rial" son frecuentes na toponimia menor de ríos. </span><br />
<span face="">Tamén pode indicar posesión do rei, en particular o paso dun "Camiño Real", vía de comunicación construída a cargo do Estado.</span><br />
<span face="">Este lugar aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> co nome "REAL".</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>REBOIRAS </b>(Valcarría, Boimente)<br />Do latín vulgar <i>roboria</i>, "carballo". Alén da toponimia, non se conservou no galego actual, excepto no caso de "rebolo", carballo que ten nas follas unha pubescencia branca, e tamén os carballos novos.<br />No dicionario de Aguirre "reboira" figura como ‘rebolta’ (camiño de volta, o máis longo).<br /><span face="">Este lugar aparece </span>no Dicionario de Madoz (1845-1850) <span face=""> con este mesmo nome.</span></span><br />
<span face=""><br /><b>REBOREDO </b>(Faro)<br />O mesmo significado de “carballedo” ou “carballeira”, soamente que neste caso a orixe é no latín <i>robur</i> 'carballo', co sufixo abundancial –edo (do latín -<i>etum</i>), en canto “carballedo” vén de voz prerromana, xunto co mesmo sufixo abundancial romance.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>RECANTO, O </b>(Galdo)<br />O dicionario define "recanto" como "recuncho, lugar apartado". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=recanto&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>.<br /><br /><b>RECECENDE </b>(Valcarría)<br />De *<i>(uilla) Recesuindi</i>, forma en xenitivo de <i>Recesuindus</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica.<br />Aínda que non atopamos atestado este topónimo, si que o está o homónimo "Rececende" da Pontenova, que figura como <i>Recessuindi </i>nun documento do ano 935. Cf. p.309 de E. Flórez, <i>"España Sagrada"</i>, tomo XVIII.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;">O Nomenclator recolle distintas solucións do antropónimo Recesuindi: Rececende (A Pontenova), Rececendes (Antas de Ulla, Portomarín), Rececinde (Coristanco), Recesende (Baralla e Castroverde), Recesindes (Vimianzo), Requesende (A Laracha e Santiago de Compostela), Rexosende (Vilardevós) e Ri-cosende (Carballeda de Valdeorras).</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>REGA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo -lugar da Trave, varios)</span><br />
<span face="">O termo "rega", ademais da acepción evidente de "regadura, o acto de regar", ten outras varias acepcións, a maioría relacionadas con regatos e os vales ou cárcavas polas que discorren, así como por extensión a de "terreo pantanoso". </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Tamén é definida como "angostura formada pola unión das faldas de dúas montañas, que costuma ser cauce dun rego, ver E. Bascuas <a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=12&cad=rja&ved=0CDwQFjABOAo&url=http%3A%2F%2Fdspace.usc.es%2Fbitstream%2F10347%2F3341%2F1%2Fpg_361-380_verba27.pdf&ei=mhF0UfHyDavY7Ab844CIAQ&usg=AFQjCNG3Al0cgiG6xU1uiQCOaf-jKkRfyg&sig2=MmhQ91eJBSvprOHpYba8jA">aquí</a>.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Aparece tamén atestado no Catastro de Ensenada para Covas (1753) outro sitio d'A Rega ao detallar os muíños existentes na parroquia.<br /></span><br />
<span face=""><b>REGO DE ARNALDE, O</b> (Valcarría)<br />O termo "Arnalde" deriva de <i>Arnaldi</i>, forma en xenitivo de <i>Arnaldus</i>, nome de orixe xermánica. Debe remitir á antiga existencia nas proximidades dunha *<i>(uilla) Arnaldi </i>ou <i>(agru) Arnaldi</i>.</span><br />
<span face=""><br /><b>REGO BEIRIZ</b> (Viveiro)<br />A forma do nome Beiriz pode remitir a un <i>nomen possessoris</i>, quer dicir, o nome do antigo posuidor da <i>uilla </i>("explotación agrícola"), que estivese localizada ao pé deste rego.<br />Atópanse outros Beiriz na xeografía galega e portuguesa, todos eles correspondentes con núcleos de poboación, o que reafirma o ser un <i>nomen possessoris</i>.<br />Dada a terminación en -riz, trátase dun nome de orixe xermánica; concretamente un <i>*(uilla) Viderici</i>, forma en xenitivo de *<i>Videricus </i>(cf. <a href="http://www.infopedia.pt/toponimia/Beiriz">aquí</a>), aínda que autores como Piel deixan en dúbida o nome concreto. Cf. p. 228 de J. Piel, <i>"Os nomes germânicos na toponímina portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo II.<br /><br /><b>REGO DAS VARAS</b> (Galdo, Magazos, Viveiro)<br /><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Magazos (1753), ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "atravesando el arroio das baras" ..</i>.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Aínda que a orixe do termo "varas" non se poida rexeitar a transparente de "pau longo e delgado", moi probablemente non teña relación e se trate dun topónimo de orixe prerromana. E. Bascuas e outros autores derivan os numerosos topónimos "Vara" da forma hidronímica<i> *war-</i>, a partir da raíz indoeuropea <i>*awer-</i>, 'auga, mollar, chover, fluxo'. De feito, para este "rego das Varas", Bascuas indica que probabelmente se trata dun hidrónimo reinterpretado como apelativo. Cf. p. 143 de E. Bascuas "<i>Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega</i>", 2014.<br /><br /><b>REGO DE MEIXOFRÍO</b> (Covas)<br />Rego que nace en Manxofrío (Riobarba). É curioso que leve o nome Meixofrío, en canto que o lugar de Riobarba que o orixinou se chama agora Manxofrío.<br />Para máis detalles, consultar a información sobre ese lugar de "Manxofrío" no blog <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Toponimia do Vicedo</a>.</span><br />
<span face=""><br /><b>REGO DE PADRÓN </b>(Galdo)</span><br />
<span face="">Alusión ao lugar polo que pasa o rego. Ver "PADRÓN".</span><br />
<span face=""><b><br />REGO DE XUDREIRO</b> (Chavín, Valcarría)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Este rego está atestado no Catastro de Ensenada para Valcarría (1753) ao mencionar a existencia dun batán e sete muíños:</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i> ... "en el sitio de Ameneiral en el Rio do Judreiro"...</i><br />O termo "xudreiro" é adxectivo derivado de "xudre". Os apelativos "xudre", "zudre" ou "xurro" tén dúas acepcións: unha de "liquido que sae dos lugares de depósito, como latrinas e vertedoiros", e outra de "torrente, auga que escorre".<br />Xeralmente, o significado destes topónimos, non situados en zonas de poboación, corresponde ao de "auga que escorre de chuvia, torrente".<br />Como dato adicional, cremos que, aínda que os apelativos "xurro", "xudre" e "zudre" teñen unha orixe etimolóxica no tema <i>*sei-dh-</i>, derivado da raíz indoeuropea <i>*sei-</i> 'verter, chorrear, pingar', coa extension -dh-. B. Prosper confirma a presenza deste tema <i>*seidh-</i> na hidronimia europea. Cf. p. 127 de B. Prosper "<i>Lenguas y religiones prerromanas del occidente de la Península Ibérica</i>". 2002.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>REGO DO ARO, O</b> (Viveiro Sta Mª e Stgo., Chavín)<br /><div>Este rego está atestado no Catastro de Ensenada para Chavín (1753) como <i>"arroio do aro</i>".</div><div>O significado de "Aro" debe estar relacionado coa raíz hidronímica prerromana *ar-, presente en moitos ríos europeos, e en particular en moitos "rego de Aro" da comarca.</div><div>Ver entrada específica do blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com/2013/07/regos-do-aro-e-arovello.html">Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</div><div><br /></div><div><b>REGO DOS GATOS, O</b> (Vieiro)</div><div>Probablemente sexa alusión expresiva ao cativo que é o rego, que o saltan os gatos.</div><div>Podería remitir a gatos monteses, mais é improbable, dada a cantidade de regos que aluden aos gatos, tal como outro REGO DOS GATOS en Xuances.</div><div><br /></div><b>REGOMOZO </b>(Boimente)<br />Composto de "Rego Mozo", onde "Mozo" indicaría o nome ou apelido do posuidor dalgún predio á súa beira.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Nicandro Ares apunta que o antropónimo <i>Mozus</i> está rexistrado en 1158, así como o apelido. Cf. N. Ares, "<i>Estudos de toponimia galega</i>", 2011.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>REIBERTE </b>(Valcarría)<br />De <i>*(uilla) Raniverti</i>, forma en xenitivo de <i>Ranivertus</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica. Foi analizado por J. Piel, en '<i>Notas de toponímia galega</i>', 1953.</span><br />
<span face="">Como nos demais topónimos con etimoloxía xermánica, é importante notar que non indica que o posesor fose desa orixe, simplemente os nomes desa orixe foron populares na Idade Media. O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Por outro lado, é de notar que, dada a existencia de varios "Rei-" probablemente derivados dun "Río-", Paulo Martínez indica que este Roiberte talvez viñese dun Río Verde, tal como Reibarba posiblemente proveña dun Ríobarba (cf. </span><span face="">P. Martínez, 2018. "</span><span face="">O Cartulário de Fiães enquanto corpus </span><span face="">toponímico: acerca de alguns nomes de </span><span face="">lugar na fronteira galego-portuguesa"). Xeográficamente é plausible, pois o lugar queda a 100m do Rego de Loureiro.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra tamén un Reverte en Ribadeo.</span><br />
<span face=""><br /><b>REQUEIXO, O</b> (Galdo)</span><br />
<span face="">O dicionario define "requeixo" como "baixada dun monte en declive para un vale" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=requeixo&tipo_busca=lema">DdD</a>), ou tamén "lugar apartado, nun recanto".</span><div>Estes topónimos, frecuentes na toponimia galega e moitos xa atestados na Idade Media, aluden polo xeral a recunchos ou recantos no terreo, por veces xerados por ángulos do río e outras veces remitindo a pregas e entalladuras montañosas. </div><div>Neste caso trátase da segunda acepción de "lugar nun recanto", xa que se trata dun lugar relativamente chan situado nun triángulo entre montes relativamante altos.</div><div>No galego das Médulas (León) aínda se conserva viva esta voz, co significado de ‘Terreo resgardado; quebra do terreo; vagoada pendente e resgardada’ (cf. F. Bello, "Lexico, literatura y tradición oral en el entorno de las Médulas").</div><div><br /></div><div>Segundo Bascuas, viría da forma prerromana *rek-, presente en palabras como rego (con "e" aberto), e do sufixo -asio, presente en topónimos como "Arteixo"(cf. E. Bascuas, VERBA, 2000).</div>
<span face=""><br /><b>RIAÑO </b>(Chavín)<br />De *<i>Rivu angulu</i> 'ángulo do río', neste caso alude á confluencia ("ángulo") do río de Boimente co río Landro, tal como xa indicara Bascuas para este topónimo (cf. pp. 526-527 in </span></span><span style="font-family: arial;">E. Bascuas, 2008. </span><span style="font-family: arial;">"</span><i style="font-family: arial;">La hidronimia de Galicia. Tres estratos. Paleoeuropeo, celta y latino". In Estudios mindonienses</i><span style="font-family: arial;">. Nº 24).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Os topónimos Riaño, "Riaña, xunto con Rianllo, Riallo, teñen sido estudados entre outros por autores como o mencionado Bascuas e previamente Piel (cf. J. M. Piel, <i>"As Águas na toponímina galego-portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo VIII, 1945), explicándoos como a evolución</span></span><span style="font-family: arial;"> </span><i style="font-family: arial;">Rivu angulu</i><span style="font-family: arial;"> > Riang'lo > Rianllo > Riaño, nunha evolución análoga á de </span><i style="font-family: arial;">ungula </i><span style="font-family: arial;">> unlla > uña. </span><span style="font-family: arial;">Así, por exemplo, o "Riaño" de León, documentado como</span><span style="font-family: arial;"> </span><i style="font-family: arial;">Rianclo</i><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">e</span><span style="font-family: arial;"> </span><i style="font-family: arial;">Riangulo</i><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">no século XI e que ficaba na cofluencia dos dous brazos do río Esla.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br />
<span face="">Este lugar aparece </span><span face="">no Dicionario de Madoz (1845-1850) </span><span face=""> con este mesmo nome.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>RILLEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Viveiro)</span><br />
<span face="">O dicionario define "rilleira" como "pisada que deixa a roda do carro", e tamén "respaldo do escano". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=rilleira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">Pode interpretarse como a segunda acepción, pola orografía inclinada do lugar</span><span face="">, ou tamén na primeira acepción como lugar de paso con certa humidade de modo que se chantaba o carro. </span><br />
<span face="">No entanto, dada a frecuencia da presenza deste topónimo preto de regatos, tampouco se pode descartar unha orixe noutro termo de orixe prerromana, relacionado coa raíz indoeuropea <i>*er-</i> presente na hidronimia europea e estudado por Bascuas (c</span><span face="">f. E. Bascuas "</span><i>Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i><span face="">").</span><br />
<span face=""><br /><b>RINXELA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro)</span><br />
<span face="">Podería derivado de "rinxir", "rechiar, tremer" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=rinxir&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>), nun significado de "lugar que rinxe", do mesmo modo de derivación que "Pimpela" 'que pinga'.<br />No entanto, este lugar non está situado nun lugar alto onde sopre o vento, senón ao pé da ría, e sen nengún regato próximo que produza nengún son, polo que non parece encaixar a interpretación indicada.<br />Alternativamente, estando situado este lugar no esteiro do río Landrove, é tamén posible unha orixe relacionada coa forma <i>*re-/*ri-</i>, da raíz indoeuropea<i> *er-</i> 'moverse, fluír', frecuente na hidronimia europea. Esta relación tamén podería vir a través do latín, tal como ocorre no caso do topónimo "Rinlo" (Covas). Cf. E. Bascuas "<i>Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega</i>".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>RIÑEL </b>(Chavín -lugar da Maraleixa)<br />Talvez de <i>*(uilla) Rinieri ou Rainieri</i>, forma en xenitivo de *<i>Rainierus </i>ou *<i>Rinierus</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica.<br />Alternativamente, aínda que pouco probable, derivado de "riañelo", véxase "Riaño".<br /><br /><b>Río da GALLOSA</b> (Covas)<br />O termo "Gallosa" pode indicar unha bifurcación no río, unha "forqueta", ou remitir á "abundancia de rochas", e proviría do tema prerromano <i>*kal(l)-</i> 'rocha'.<br />Ver blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/11/a-moura-dos-gallos.html">Pena da Cataverna </a>para máis detalles.<br />É importante notar que tamén se rexistra como "Río da Gaiosa", o cal nos podería levar a unha interpretación distinta, baseada nun alculme "gaiosa" 'alegre'. Porén, cremos que a existencia doutros topónimos similares como "O Rego Galludo" en Ambosores descarta esta interpretación alternativa, e que a transcrición "Gaiosa" reflexa soamente unha pronuncia con "yeísmo".<br /><br /><b>Río de LOIBA</b> (Covas)<br />A orixe do topóniomo "Loiba" é incerta. A. Moralejo interpretábao como variante de "lobia", e por tanto cunha orixe no proto-xermánico *<i>laubjo</i> 'paseo, pavillón, emparrado'.<br />Porén, os dicionarios de galego rexistran soamente "lobio", en canto que o femenino "lobia" non aparece neles. A forma en femenino, tal como ocorre en moitos outros casos (sacho/sacha) pode indicar unha maior dimensión. Dada a situación do río, poidera ser que preto da desembocadura estivese cuberto por un emparrado.</span><br />
<span face=""><br />Alternativamente, pode interpretarse como hidrónimo de orixe prerromana, da raíz indoeuropea<i> *(s)leub-</i> 'deslizar'. En efeito, Krahe indicaba unha forma básica <i>*lup- </i>presente en hidrónimos ibéricos e europeos. Do mesmo modo, D. Kremer, dun paleoeuropeo *<i>lupia</i>, tal como interpreta a gravura rexistrada no distrito de Braga. Cf. <a href="http://books.google.es/books?id=svf2QpHeZFMC&pg=PA28&lpg=PA28&dq=krahe+lippe+luppe&source=bl&ots=0CdLiZOdjM&sig=Xqub0Aes5pu2J4NyyUs0Ill33mY&hl=gl&sa=X&ei=0CvsUvyCOK2U7Qb82oDoDw&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=krahe%20lippe%20luppe&f=false">aquí</a>.<div><br /></div><div><b>RÍO DOS FOLES</b> (Viveiro)</div><div>Este lugar está atestado como Rego dos Foles no Catastro de Ensenada para Viveiro (1753).</div><div>Debe remitir ao sobrenome Fole, en canto á súa caracterización física, dun antigo posesor deste lugar. En efecto, este alcume xa está atestado no séc. XII ("<i>conf. Munio Fol</i>", 1156 CODOLGA, "<i>ego Adefonsus Garcia, cognomento Fol</i> .." 1164 CODOLGA). Tamén figura como apelido, aínda que non é frecuente nesta zona actualmente (cf. CAG).</div><div>Alternativamente, non se pode descartar que aludise a algún feito anecdótico, pero é máis improbábel.</div><br /><b>Río LANDRO</b> (Chavín)<br />Podería vir do céltico *landa- "terreo cultivado" (cf. <a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/02/02/07llorente.pdf">aquí</a>), ou da relacionada raíz indoeuropea <i>*lendh-</i> 'campo aberto, matorreira', ou da tamén raíz indoeuropea<i> *lendh- </i>'húmedo, fonte', segundo D. Kremer (cf. <a href="http://books.google.es/books?id=UHJX5bhjgIYC&pg=PA65&lpg=PA65&dq=etimologia+%22landro%22&source=bl&ots=f4BbP8aVl6&sig=KB0eJ6Vn0F3NjryfsRbEG7MQXzg&hl=gl&sa=X&ei=P1oUVKW3OZLqaLqzgIAM&ved=0CD0Q6AEwBA#v=onepage&q=etimologia%20%22landro%22&f=false">aquí</a>).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">J. J. Moralejo relaciona o topónimo co adxectivo céltico *<i>londos </i>'bravo, salvaxe' ou co galego "landra". Por outro lado, Miguel Costa lígao co celta *landa 'campo aberto, braña, matorreira', e </span><span face=""> indica que a verba <i>landa</i> deuse en Galiza: '.<i>..pumares fructiferas, devesas landiferas, senras, pastis...</i>'. </span></span></div><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">En efecto, semella plausible a orixe en Lándaro, co sufixo átono -aro, que se dá en nomes similares como en "Lóngara" (cf. <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com/2013/09/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Muras</a>, <a href="http://toponimiabarreiros.blogspot.com/">Barreiros</a>, etc).</span></span></div><br /><b>Río LANDROVE</b> (Landrove)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">A interpretación </span><span face="">máis común para "Landrove" é</span><span face=""> derivalo dun *Landrobre, co sufixo céltico -<i>obre</i> 'castro'. Deste modo, significaría algo como "Castro ao pé do río Landro". Esta é a hipótese de J. Moralejo (cf. </span><a href="http://books.google.es/books?id=UHJX5bhjgIYC&pg=PA65&lpg=PA65&dq=etimologia+%22landro%22&source=bl&ots=f4BbP8aVl6&sig=KB0eJ6Vn0F3NjryfsRbEG7MQXzg&hl=gl&sa=X&ei=P1oUVKW3OZLqaLqzgIAM&ved=0CD0Q6AEwBA#v=onepage&q=etimologia%20%22landro%22&f=false">aquí</a><span face="">). Tamén é a de Miguel Costa (cf. </span><a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2012/01/brigs-e-briga-iii.html">Frornarea</a><span face="">), que o deriva de </span><span face="">*<i>Landarobris</i> ou *<i>Landrobris</i>. </span><br />
<span face="">Por outro lado, é a priori igualmente probable unha orixe hidronímica, nun composto Landro + ove , onde "Ove" derivaría do tema hidronímico ntigooeuropeo *up-, presente por exemplo no río Ove (Ribadeo), e por tanto *"Landro Ove" significaría "río Landro". Esta interpretación, coherente cos datos que indicamos de seguido, semella a máis probable.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">É</span></span><span style="font-family: arial;"><span face=""> </span><span face="">importante reparar na existencia nas Somozas dun lugar chamado "<b>Ponte Landrove</b>", que poida remitir ao apelido, pero tamén pode indicar que "Landrove" foi o antigo nome do río que o cruza. Igualmente, existe en Burgos un afluente </span></span><span style="font-family: arial;">do Ebro chamado</span><span style="font-family: arial;"><span face=""> "Landravejos", coa </span></span><span style="font-family: arial;"> terminación diminutiva</span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">-ejos. Tendo en conta que o uso dos diminutivos é moi comúns</span><span style="font-family: arial;"> na hidronimia e que este río</span><span style="font-family: arial;"> pasa ao pé</span><span style="font-family: arial;"><span face=""> da vila de "</span><b>Lándraves</b>", inférese que o río se chamou Lándraves, e atopamos, xa que logo, un hidrónimo da mesma familia</span><span style="font-family: arial;">, que nese caso tería a partícula -aves, partícula tamén da mesma raíz hidronímica segundo Bascuas (cf. Bascuas, 2006). É de notar que Lándraves xa figura </span><span style="font-family: arial;">así atestado en 1187, nun privilexio de Afonso VIII en favor do abade de Quintanajuar (cf. R. Menéndez Pidal, 1919. "Documentos Lingüísticos de España. I, Reino de Castilla").</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Considerando, xa que logo, o caso de haber no Nomenclator dous "Landrove" ben distantes, e aínda un Lándraves, a explicación máis "económica" non pasa porque sexan os tres fortalezas ou castros das chaeiras senón, simplemente, que se trate da referida partícula hidronímica -ove. Lembremos ademais que a teerminación -obre postulada non figura atestada para estes topónimos.</span><br /><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Canto a "-ove", lembremos a existencia do río "Ove", en <a href="https://toponimiaribadeo.blogspot.com/2020/06/toponimia-de-ribadeo.html">Ribadeo</a>, que tería a mesma orixe ( o mesmo que acontece co "Eo" < É<i>uue</i>). En efecto, este tema <i>*up- </i>foi estudado por múltiples autores, como E. Bascuas (cf. p. 191 e ss. de E. Bascuas, </span></span><span style="font-family: arial;">2006</span><span style="font-family: arial;"> "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>"). Aínda na actualidade, <i>upe </i>significa 'río' </span><span style="font-family: arial;">na lingua lituana</span><span style="font-family: arial;">. Por tanto,</span><span style="font-family: arial;"> "ove" indicaría "río" ou "regato". </span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br />Seguindo xa con pura especulación, se Landro viría de "Lándaro" (ver </span></span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">"Río LANDRO"),</span><span style="font-family: arial;"> entón "Landrove" d</span><span style="font-family: arial;">erivaría de *<i>lándaro</i> 'pequena chaeira, valiña' + <i>upe</i> 'río, regato'. Por tanto, </span><span style="font-family: arial;"> </span><span style="font-family: arial;">o nome "Landrove" remitiría a algo como "río da chaira".</span></div><div><span style="font-family: arial;">
<span face=""><br />Sexa como for, o termo Landrove, referido á parroquia, xa figura atestado en 1128: '<i>Iohannes de Coua, Sancta Maria de Goaldo, Sanctus Iulianus de Landroue, Sancta Eulalia de Mirel, Sancta Maria de Auriol</i> ' (cf. <i>CODOLGA</i>: Mondoñedo 1128). Máis tarde, en </span><span face="">1631, figura </span><span face="">atestado en castelán como "Landobre" no "</span><i><a href="http://www.ine.es/prodyser/pubweb/censo_sal/tomo1.pdf">Censo de la Sal</a></i><span face="">".</span><br />
<span face="">No século XVIII atopamos a localidade atestada como "Landróbe" (cf. "Nomenclator o Diccionario de las ciudades, villas, lugares, aldeas, granjas, cotos redondos, cortijos...", 1789).</span><br />
<span face=""><br /><b>RIQUIÁN </b>(Covas)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Este núcleo de poboacion figura atestado no século XVII, como "Requián", formando parte das posesións dos dominios territoriais do Priorato de San Miguel das Negradas, entón xa pertencente ao convento de San Paio de Antealtares (Santiago). Cf. p. 178 de C. Burgo.<i> "Un dominio monástico mindoniense: el Priorato de San Miguel de las Negradas en la Edad Moderna", in "Estudios mindonienses." </i>Nº. 2, 1986. </span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />De<i> (uilla) Rechilani</i>, forma en xenitivo de <i>Rechila</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica, o cal</span></span><span style="font-family: arial;"> non indica que o posesor fose desa orixe, simplemente os nomes desa orixe foron populares na Alta Idade Media. O que si nos indica é a antigüidade do lugar, tendo en conta que tales nomes deixaron de usarse a partir do século XI (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)").</span></div></span>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ROCHA, A</b> (Viveiro)</span><br />
<span face=""><b>ROCHA, A</b> (Magazos)</span><br />
<span face=""><b>ROCHA, A</b> (Landrove)</span><br />
<span face=""><b>ROCHA, A</b> (Chavín)</span><br />
<b>ROCHELA, A</b><span face=""> (Chavín)</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Topónimo transparente. Tanto "rocha" como "roca" son sinónimos de "penedo". </span><br />
<span face="">No caso da Rochela, atopamos a forma en diminutivo mediante o antigo sufixo -elo (< latín -<i>ĕllŭs</i>).</span><br />
<span face="">É interesante ver como a toponimia testemuña o uso do apelativo "rocha", sen uso na fala actual da comarca</span><span face="">. </span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>ROUFELLE </b>(Celeiro)<br />Alusión a unha <i>*(uilla) Roufelii</i>, forma en xenitivo de <i>Roufelius</i>, o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval. É un nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ROZADA, A</b> (Boimente)</span><br />
<span face="">Lugar onde se houbo actividades de "roza" (</span><span face="">operación de cavar un anaco de monte ou terreo inculto, xuntando a broza e facendo borralleiras para despois sementar trigo ou centeo).</span><br />
<span face=""><br /><b>RUBÁS</b> (San Pedro de Viveiro -lugar de Valdemirós)<br />Os topónimos "Rubiás" e "Rubás", correspóndense coas formas en plural de "rubial" e "rubal" respectivamente.<br />En xeral, é interpretado como derivado de "(terras) rubais", indicando, por tanto, terras de cor tirando a "ruba" ("roiba", "vermella"), en oposición ás terras negras. De ser esa a orixe, posibelmente indicase terras barrentas, ou terras ferruxinosas. Incluso hai quen o atribúe á cor da flor da queiroga (as queirogas teñen unha floración abundantísima, visible desde lonxe; os montes tornábanse vermellos cando florecía a queiroga en setembro).</span><br />
<span face=""><br />Por outro lado, podería derivar dun topónimo <i>Rubianes</i>, topónimo atestado na Idade Media en Galiza, e que Boullón Agrelo interpreta como antropotopónimo, a partir do nome latino <i>Rubianus</i>. Cf. A. Boullón</span><span face="">, 1999,</span><span face=""> "</span><i>Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)</i><span face="">". </span><br />
<span face="">Alternativamente, J. Piel relaciona "rubiña" co verbo "rubir" ("subir"), derivándoos do latín <i>rupes</i> "rocha".<br /><br /><b>RUBEIRA</b> (Landrove)</span><br />
<span face=""><b>RUBEIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><br />
<span face="">Adxectivo caracterizando unha terra como de color tirando a ruba. Ver o termo "RUBÁS" para máis detalles.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Alternativamente, de rubir "subir", "aganchar". Rubeira significaría algo como "aganchadoira", "trepadoira".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>SACIDO </b>(Covas)<br />Referencia a un lugar no que abundan (ou abundaron) os salgueiros. A súa orixe</span><span face=""> etimolóxica é no latín vulgar *<i>salicitu</i>, formado a partir da base latina <i>salice '</i>salgueiro'.</span><br /><span face="">É un topónimo bastante frecuente, así o Nomenclator rexistra outros nos veciños concellos de Xove, de Burela e do <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Vicedo</a>.</span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>SANTEIRA, A </b>(Galdo)<br />Este topónimo debe remitir ao alcume da antiga posesora do lugar. Esta é tamén a opinión do filólogo </span></span></span><span style="font-family: arial;">Antón Palacio (cf. </span><span style="font-family: arial;">A. Palacio, "</span><span style="font-family: arial;">Antropónimos en topónimos galegos" in Verba 75, 2017).</span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;">Tampouco se pode descartar que aluda a un lugar propiedade dun posesor chamado Senteiro (derivado de </span><i style="font-family: arial;">Sentarius</i><span style="font-family: arial;">). Lembremos a existencia do topónimo Santar (</span><i style="font-family: arial;">uilla Sentarii</i><span style="font-family: arial;">). Se for así, sería un caso análogo a terras chamadas "Balteira", aludindo a un posesor chamado Balteiro. </span></div><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>SARNELAS</b> (Vieiro)<br />Poderíamos pensar nunha reinterpretación dun "As Arnelas" (cf. "A Praia da Arnela").</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía. No entanto, rexístrao de tres formas, tanto como Sarnelas (</span><span face=""><i>"en el molino que llaman de Sarnelas"</i>), máis adiante como "Arenelas" ("<i>molino de Arenelas"</i>) e finalmente como "Arnelas" ("al sitio de Arnelas"). No Catastro de Ensenada para Stgo e Sta Mª de Viveiro (1753) está atestado como "sitio de Sarnelas".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span>
<span face=""><b>SARTÁN, O</b> (Celeiro)<br />O adxetivo "sartán" refire a un ‘terreo pouco fondo, con exceso de humidade, pouco produtivo e de mala calidade’ (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=sart%C3%A1n&tipo_busca=lema">DdD</a>). </span><br />
<span face="">"O sartán" trátase, por tanto, de "O (terreo) sartán". Pola comarca hai máis Sartán, como e.g. nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Negradas</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>SEARA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín)</span><br /><div><div>O termo "senra" designa unha "porción de terra cultivada, herdade, terreo de cultivo". </div><div>A voz "seara" designa ‘sementeira de cereal’, 'monte de rozas no que se cultiva centeo', así como o de "pedazo de terra cultivada".</div><div>Tanto Senra como Seara teñen unha orixe prerromana común, na forma *sénara. Corominas asígnalle unha orixe celta, talvez de sen-ara 'cultivo separado' ou similar (cf. Corominas, DCECH, s.v. serna). E. Bascuas interprétaa tamén como celta, aínda que distinta etimoloxía, a partir de seno co suf. -ara</div><div><br /></div><div>Ambas as dúas formas,"Seara" e "Senra", son topónimos frecuentes en Galiza. É interesante reparar que, tanto na parroquia de Chavín (Viveiro) como na de Portocelo (Xove), na de Insua (Ortigueira), conviven os dous topónimos, "A Senra" e "A Seara", o cal pode indicar que foron usados con acepcións distintas desde antigo. </div></div>
<span face="">Tanto "Seara" como "Senra" son topónimos frecuentes en Galiza.</span><br />
<span face=""><span face=""><br /><b>SEIXO BRANCO</b></span><span face=""> </span><span face="">(Vieiro -lugar da Silvarosa)</span><br /><span face="">En xeral, a voz "seixo" designa un "tipo de rocha xeralmente branca e moi dura" (cf RAG).</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Na toponimia, cando está en singular, debe referirse á acepción de pedrafita ou penedo, que serve de marco. Como exemplo, atopamos no Catastro de Ensenada de Foz (1753), ao definir os límites desa freguesía: </span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><i> ".. siguiendo por la vega de Escanlar a un Seijo blanco que en ella se halla .."</i></span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>SENRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Chavín, Landrove)</span><br />
<span face="">Ver "SEARA".</span><br />
<span face=""><br /><b>SEQUEIRO</b> (Covas)<br />Topónimo que alude á antiga presenza no lugar dun sequeiro, lugar para secar produtos agrícolas, moitas veces castañas, que pode tratarse d</span></span><span style="font-family: arial;">unha construción ou tamén, </span><span style="font-family: arial;">en ocasións , dunha instalación ao aire libre.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>SERNANDE </b>(Chavín)<br />De <i>(uilla) Sisenandi</i>, referindo ao posesor medieval medieval da uilla ("casal, granxa"), chamado <i>Sisenandus</i>, nome de orixe xermánica.<br />A transformación de -sn- para -rn- é un fenómeno coñecido no galego e no portugués (cf. p.382 de J. Piel,<i> "Os nomes germânicos na toponímina portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo III).<br />Ao non corresponder na actualidade cun núcleo de poboación, supoñemos que a forma en xenitivo seguise a un <i>agru/fundu</i>; no entanto, tampouco se pode rexeitar a priori que ese lugar tivese sido unha uilla medieval (granxa, casal, explotación agrícola).</span><br />
<span face=""><br /><b>SERRÓN, O</b> (Covas, Galdo, Landrove)<br />Un "serrón" nestes casos é en sentido figurado, significando "montaña apuntada e larga".<br /><br /><b>SEUSVALADOS</b> (Viveiro)<br />Deturpación dun topónimo "Susvalados", forma composta de "su os valados", indicando un lugar pegado aos valados, ao pé dos valados, pola parte de baixo - apreposición "su" indica "situado a carón de, ao pé de".</span><br />
<span face="">É curiosa a reinterpretación que tivo lugar; </span><span face="">este topónimo tamén</span><span face=""> é usado </span><span face="">aínda coa forma correcta "Susvalados".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>SILVAROSA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas, Vieiro)</span><br />
<span face="">Probablemente teña orixe no latín <i>Silva hederosa</i>, "bosque con hedras". De feito, na Fonsagrada, existe un "Silvadrosa", moi probablemente con esa orixe (cf. Piel). Esta é tamén a opinión de Navaza para este topónimo (cf. G. Navaza, </span><span face="">2006. </span><span face="">"<i>Fitotoponimia Galega</i>").</span><br />
<span face="">Tampouco podemos descartar que se trate dun adxectivo con dobre sufixo abundancial, indicando un "lugar onde abundan as silvas". Aínda que os dicionarios non rexistran este termo (o habitual sería "silveira" ou "silveiral"), si rexistran "silvaral", polo que silvarosa quedaría igualmente explicado, sendo ambos, -al e -osa, dous sufixos abundanciais, o cal ocorre noutros topónimos.</span><br />
<span face=""><br /><b>SILVELA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Faro)</span><br />
<span face="">O termo "silveira" neste caso non correspondería coa planta chamada actualmente "silva", senón co significado orixinario en latín de <i>silvella</i> 'pequena fraga'.</span><br />
<span face=""><br /><b>SIXTO, O</b> (Viveiro)<br />Primeiramente indicar que, tendo en conta tanto a súa pronunciación real como a súa etimoloxía, debería ser escrito "Sisto", pois "Sixto" é con toda probabilidade, </span><span face="">tal como veremos agora</span><span face="">, unha ultracorrección por "etimoloxía popular".</span><br />
<br />
<span face="">En efecto, os topónimos Sisto, Sistelo, Sistelín e similares derivan con moita probilidade do latín <i>sistere</i> ‘colocar, establecer’, e terían un significado de "corte para o gando", en relación a lugares de pasto. </span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Podemos descartar a interpretación tradicional como referencia a un antropónimo, tal como o latino Sextus ou Sixtus:dada a gran frecuencia dos topónimos "Sisto", "Sistelos", "Sistelo", "Sistelín" é totalmente improbable que se dese tal frecuencia de lugares con nome de tal posesor para un nome "Sistus" tan pouco atestado.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Por outra banda, García Arias interpreta os asturianos "Sesto" e "Sestelo" como que "parece" posible a orixe en <i>sextellus</i>, relativo ao reparto de terras a sextos (cf. <a href="https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=88&palabra=sestelo">aquí</a>). Desta opinión foi tamén Isidoro Millán , que indica que estes repartos ocorrerían na época sueva. Cf. I. Millán, "Toponimia del concejo de Pontedeume y cartas reales de su puebla y alfoz". 1987. Porén, a evolución de "sextu" para "sisto", coa palatalización do "e" en "i", sería tal anomalía na evolución do galego que nos leva a rexeitar de pleno esta hipótese.</span><br />
<br />
<span face="">Como curiosidade, indicar que, de ser certa a interpretación de "corte para o gado", tería un significado análogo ao asignado para o topónimos "Busto", "Bustelo".</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>SOBRADO </b>(Faro, San Pedro de Viveiro)</span><br />
<span face="">O apelativo "sobrado" refire no galego actual ao "piso superior dunha casa" ou "pavimento de madeira". Esta voz procedería do latín</span><span face=""> </span><i>superatum</i><span face="">, ou </span><i>superadditum</i><span face=""> 'engadido por riba'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Na toponimia, Sobrado alude á unha "(casa de) sobrado", ou sexa, casa de dous pisos.</span><br />
<span face="">En efecto, Xaime Varela, analiza este termo no seu estudo da documentación medieval galega, concluíndo que se refire a un tipo de construción enteira, caracterizada por posuír dous pisos, en oposición ás "casas terreas" que soamente posúen un (cf. X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil"). </span><br />
<span face="">Igualmente, no norte de Portugal tiña o mesmo uso, diferenciando "casas de sobrado" das "casas terreiras", dun único piso. Así, por exemplo, </span><span face=""> </span><span face="">aínda no S. XVI f</span><span face="">igura na do</span><span face="">cumentación antiga do norte portugués :</span><br />
<span face=""><i> * "Item huma caza de sobrado telhada com sua varanda pera o poente .."</i></span><br />
<span face=""><i> * "Item huma caza de sobrado colmassa .."</i></span><br />
<span face=""> (cf. Tombo da Igrexa de S. Miguel de Lousada de 1542)</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Xa J. M. Piel interpretara "sobrado" dun modo similar, aínda que coa diferencia de a ver como casa de certo lustre, "residencia máis ou menos fidalgas", pertencente á mesma categoría de "pazo" (<<i>palatium</i>) e sá (<<i>sala</i>). Cf. J. Piel, "Sobrado. Perfil histórico de uma palavra". 1953).</span><br />
<span face="">Algúns autore téñeno interpretado no sentido de 'sitio alto, eminente, que sobresae'</span><span face="">. Así, I. Millán defíneo como "terra alta, elevación dominante" (cf. I. Millán. "Toponimia del concejo de Pontedeume y cartas reales de su puebla y alfoz". 1987).</span><br />
<span face="">Finalmente, indicar que tanto Piel como outros autores rexeitan interpretacións como a de provir de <i>suberatum</i>, tendo en conta a forma en que figuran na atestación medieval.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">É un topónimo frecuente en toda a contorna, presente en Ourol, Viveiro, Xove, Foz, Muras.</span><br />
<span face=""><br /><b>SOLLOSO, O</b> (Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><br />
<span face="">Topónimo que remite a un (terreo) solloso ("soleado"), lugar abrigado onde dá o sol, situado no lado sur dunha montaña ou dunha encosta.</span><br />
<span face="">Aínda que máis improbable, tampouco se pode descartar unha orixe alternativa en relación a un elemento da hidronimia prerromana *sal- ou *sol- . De feito, existe o "río Solloso", afluente do Sor.</span><br />
<span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outros "Solloso" no Valadouro, no Vicedo</span><span face=""> e nas Pontes.</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>SOUTO, O</b> (Galdo, varios)<br />Do latín <i>saltum</i>, orixinariamente era "paso estreito entre montañas, rexión forestal ou bosque situado nun desfiladeiro"; despois pasou as significar "bosque de castiñeiros e por veces de carballos". O dito popular "saír dun souto e meterse noutro" parece que refire á acepción orixinaria do termo.<br />A importancia da castaña na alimentación en Galiza era máxima até a introdución da pataca, talvez por iso a abundancia dos topónimos "souto" en Galiza.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O lugar d'"O Souto" pertencente a Galdo está atestado cno Catastro de Ensenada para Galdo (1752) como "San Miguel de Souto" (aínda se conserva a ermida desa advocación), e era unha parte separada con xuriscición independente. Deveu conformar un couto, de aí que un dos límites de "San Miguel de Souto", seguindo o citado Catastro, eran as "Portelas do Couto", que referiría a un dos puntos de entrada para este lugar.<br /><br /><b>SOUTO DA REDONDA, O </b>(Viveiro)<br />O significado directo podería explicar este topónimo: un "souto" (ver "O SOUTO") de forma "redonda".<br />Porén, cremos que aplica mellor outra acepción do termo "redonda", co significado de "zona ou territorio que depende e se relaciona cunha poboación, pero que se encontra afastada do centro". Por tanto, neste caso sería sinónimo de alfoz, arrabalde ou barrio, entre outros. Cf. P. Martínez (2010) na súa <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">Tese de doutoramento</a>.<br />Outra acepción posíbel do termo "redonda" é a que indica E. Rivas: "<i>zona de terreno delimitado y su documento de apeo con deslindes y demás particulares</i>".</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><br />
<span face=""><b>SOUTO DAS TRAVES </b>(Valcarría)<br />Ver A TRABE.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>SOUTULLO </b>(Covas, Chavín)<br />Forma derivada de "souto", co sufixo diminutivo-despectivo -ullo (do latín -<i>uculum</i>), presente noutras voces como pedrullo (cascallo) ou cadullo (latín <i>capituculum</i>), así como en topónimos como "Montullo". </span><span face="">O dicionario de Eladio Rodríguez recolle de feito "soutullo" como </span><i>"souto pedregoso formado por altibajos y desigualdades".</i><br />
<span face="">O termo souto procede do </span><span face="">latín </span><i>saltum</i><span face="">, e no galego actual (e mais en portugués) significa "bosque de castiñeiros e por veces de carballos". </span><span face="">Ver "SOUTO para máis detalles.</span><br />
<br />
<span face=""><b>SUASBARRAS</b> (Covas, Valcarría)</span><br />
<span face="">Composto de "Su as Barras" 'ao pé das barras', 'pola parte de baixo das barras'. </span><br />
<span face="">Canto a "barras", tería o significado de "bancos de area na entrada do río". Aínda que improbable, alternativamente tamén podería ser "parras, emparrados" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=barra&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""><b>SUEIROS </b>(Galdo)<br />Terreo da familia dun antigo posesor chamado (ou apelidado) "Sueiro", antropónimo de posible orixe xermánica (HGN 259.1).<br /><br /><b>SUMORGADE</b> (Boimente)<br />Forma composta de "su Morgade", indicando un lugar pegado a Morgade, pola parte de baixo (a preposición "su" indica "situado a carón de, ao pé de").<br />Para "Morgade", ver a entrada correspondente.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>TAFONA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Magazos)</span><br /></span><span style="font-family: arial;">Este lugar vén recollido no Catastro de Ensenada para Magazos (1753) ao mencionar os límites da freguesía:</span></div><div><span style="font-family: arial;"> .<i>.."al rio da Cabandela y por este hasta la taona de Fco. Paz de Junqueira que sirve de moler casca o corteza para curtir pieles"..</i></span></div><div><span style="font-family: arial;"><i><br /></i></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Vemos, xa que logo, unha acepción nova para "tafona", que en xeral remite a un muíño de fariña movido por animais de tiro (burro ou múo), e tamén o de </span></span><span style="font-family: arial;">ugar onde se coce e vende o pan</span><span style="font-family: arial;">. Deriva do árabe </span><i style="font-family: arial;">tahuna </i><span style="font-family: arial;">"moa do muíño; muíño". É unha das poucas palabras patrimoniais de orixe árabe existentes no galego.</span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>TARABELOS, OS</b> (Chavín)<br />Talvez derivado do alcume dun posuidor: tarabelo significa, entre outros, "veleta", "toleirán", voluble. É a mesma voz que "trabelo", tendo este sentido figurado pola "mobilidade" da trabelo que tranca e destranca a porta.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />Podemos interpretalo no sentido literal, como trabelos, o diminutivo trabes, remitindo a un conxunto de árbores propias para derivar delas uns trabelos (vigas pequenas).<br />Nicandro Ares derívao igualmente do diminutivo de "trabe" ou tamén do latín <i>terebra </i>'trade'. Cf. N. Ares, <i>"Estudos de toponimia galega"</i>. Vol I. 2011. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Porén, estas interpretacións derivadas de trabe non explican a coincidencia da súa ocorrencia en topónimos referidos a lugares altos. </span></span><span style="font-family: arial;">Alternativamente, de orixe paleoeuropea (pre-céltica), derivada da raíz indoeuropea </span><i style="font-family: arial;">*ter- </i><span style="font-family: arial;">"fregar, perfurar". De feito, esta é a hipótese de E. Bascuas para este topónimo (aínda que tamén admite a posibilidade de ser un alcume). Cf. p. 281 de E. Bascuas "</span><i style="font-family: arial;">Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i><span style="font-family: arial;">". 2006.</span></div><div><span style="font-family: arial;">O topónimo "Pena das Tarabelas" en Muras, onde o significado "outeiro, pena" si que é confirmado, ou "O Alto da Tarabela" en Riós.<br />
<span face=""><br /><b>TARANCOS </b>(Galdo)<br />Topónimo relacionado co termo galego "tara" 'releve rochoso'.<br />O filólogo E. Bascuas analizou os topónimos "Taranco", "Tarancón", que inclúe entre os de base paleoeuropea (pre-céltica) <i>*tara-</i>, e derivados da raíz indoeuropea <i>*ter- </i>"fregar, perfurar", co sufixo prerromano<i> -anko</i>. Cf. p. 280 de E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>", 2006.<br />É un topónimo relativamente frecuente, así, existe "O Taranco" no Viveiró, en Frexulfe e en Silán.</span><br />
<br /></span><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face=""><b>TELLEIRA</b></span><b>, A</b> (Landrove, Magazos -lugar de Bimbial)</span><br />
<span face="">Lugar onde fabricaban tellas, aproveitando as terras barrentas do lugar.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>TEMORAL, O</b> (Chavín)<br />Forma derivada de "témora" (do latín <i>tremula</i>), lugar húmido que "treme" pola existencia de lama na terra.</span><br />
<span face="">Este topónimo foi analizado polo prestixioso Bascuas, e relacionao co galego "tremer", asignándolle a mesma idea de "tremedal". Cf. p. 102 de E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>". 2006.</span><br />
<span face=""><br />Talvez o topónimo "Temuído", existente na Balsa (Muras), teña similar orixe.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TEIXEIRO, O</b> (Celeiro, Galdo, Boimente)</span><br />
<span face="">"O Teixeiro" de Celeiro é tamén chamado "A Pena do Teixeiro".</span><br />
<span face="">O apelativo "teixeiro" tén dúas acepcións. A primeira, talvez máis probable, é a de sinónimo de teixido, lugar onde abundan as árbores chamadas teixos ('taxus baccata'). Alternativamente, é tamén un lugar onde abundan ou crían os "porco teixos", "teixugos"(cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=teixeiro&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>TERCIAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Landrove -lugar da Croa)</span><br />
<span face="">Derivado dunha partilla de finca efectuada a tercias, ou tamén referido ao terzo da herdanza que as leis deixan á libre disposición do testador.<br />É un topónimo moi frecuente en Galiza, así atopámolo por exemplo en <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Mosende</a> e <a href="http://toponimiamanon.blogspot.com.es/">Bares</a>.</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<b>TILLEIRA</b><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Boimente)</span><br />
<span face=""><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">O Catastro de Ensenada para Chavín (1753) atesta este lugar ao mencionar os límites da freguesía:</span></span></div> <i> ..."Camino da Chavella y de alli al marco da tilleira al de cotelas"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Este topónimo remite a un lugar onde fabricaban tellas, aproveitando as terras barrentas do lugar.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>TOMBA DA SERRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo -lugar das Penas da Serra)</span><br />
<span face="">O termo "tomba" neste caso podemos asumir a acepción de "lomba, ribazo", aínda que non podemos descartar a relativa a "tumba, túmulo".<br /><br /><b>TORA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Covas)</span><br />
<span face="">O prestixioso E. Bascuas analizou este topónimo, dun tema hidronímico <i>*tur-</i> de orixe paleoeuropea (pre-céltica), derivada da raíz indoeuropea <i>*ter- </i>"fregar, perfurar". Bascuas rexeita a relación coa raíz homónima <i>*tur- </i>relacionada con orónimos (cf. p. 307 de E. Bascuas,</span><span face=""> </span><span face="">2006.</span><span face=""> "</span><i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i><span face="">").</span><br />
<span face="">Cremos extremadamente improbábel a orixe no patronímico <i>Theodora</i>, que Nicandro Ares postula, pola extremadamente baixa presenza de antropónimos femeninos en núcleos de poboación. De feito, xa a postula con interrogantes (cf. </span><span face="">N. Ares, 2011.</span><span face=""> </span><span face="">"</span><i>Estudos de toponimia galega</i><span face="">". Vol I). </span><br />
<span face=""><br /><b>TORRE</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Celeiro, Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín, Landrove, San Pedro de Viveiro, Valcarría)</span><br />
<span face="">O termo "torre" nestes topónimos non se refire estritamente a torres, senón a casas torre, casas fidalgas ou casas grandes, de labradores ricos.<br /><br /><b>TRABE</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br /><span face=""><span face="">É probábel que os frecuentes topónimos "A Trabe" </span></span></span><span style="font-family: arial;">remitir a unha árbore corpulenta da que se pode obter unha boa trabe (viga), un uso</span><span style="font-family: arial;"> como sinécdoque. Temos por exemplo en Valcarría un "Souto das Traves" que alude claramente a esta acepción de trabe.</span></div><div><span style="font-family: arial;">Así, Silveira indica que en portugués "trave" significou en portugués "<i>não só madeiro, mas também árvore que dá madeira</i></span><span style="font-family: arial;">” e cita toponimos como "Vale da Trava" e "Vale das Traves" (cf. J. da Silveira, 1940 </span><span style="font-family: arial;">“Notas sôbre a toponímia do concelho de Nelas”, O Instituto, vol. 97, nº 5). </span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><span face="">Así mesmo, </span><span face="">para a toponimia leonesa, Pascual Riesco indícanos que "trabe" tamén se poder referir á </span><span face="">‘árbore productora de vigas’, poñendo o exemplo de Vila-Real</span><br /><span face="">de Tras-os-Montes, onde "trabota" é un ‘<i>castanheiro novo, delgado e direito</i>’ (</span><span face="">cf. P. Riesco, 2011. "</span><span face="">Testimonios toponímicos del léxico arcaico de las provincias leonesas).</span></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Por outro lado, Bascuas apuntou que podería ter nalgúns casos relación co tema paleoeuropeo <i>*traw-</i>, presente en hidrónimos, cun significado por veces similar "a charca", e derivado da raíz indoeuropea <i>*ter-</i> 'frotar, atravesar'. No entanto, o termo "trabe" admíteo con dúbidas, ao non poder separar os casos relativos a hidrónimos daqueles, aínda que improbables potencialmente existentes, que derivarían do latín trabs/trabis 'viga', o significado "viga" en topónimos (cf. p. 329 de E. Bascuas, </span><span face="">2006.</span><span face=""> "</span><i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i><span face="">". </span><br />
<span face="">Se examinamos os topónimos "Trabe" existentes en Galiza, dáse cunha alta frecuencia en hidrónimos (Poza da Trabe, Río da Trabe, Val da Trabe, Val das Trabes, Fonte das Trabes), o cal parece afirmar a relación de "Trabe" con hidrónimos.</span><br /><span face=""><br /><b>TRASPOSTA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Viveiro)</span><br />
<span face="">Lugar situado "tras da posta". Unha "posta" era un lugar de parada situado nas estradas e camiños, onde antigamente remudaban os cabalos das dilixencias, correo, etc. <br /><br /><b>TRAVE</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo -lugar da Trave)</span><br />
<span face=""><b>TRAVES</b></span><b>, AS </b><span face="">(Valcarría)</span><br />
<span face="">Ver "A TRABE".</span><br />
<span face=""><span face=""><br /><b>TRONOS </b>(San Pedro de Viveiro)<br />O filólogo E. Bascuas analizou este topónimo, que inclúe, con certas reservas, entre os de orixe paleoeuropea (pre-céltica), e deriva da raíz indoeuropea <i>*ter-</i> "fregar, perfurar". Descarta calquer relación co apelativo "trono" por non ter sentido nun topónimo. Cf. p. 342 de E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>", 2006.</span></span><br />
<br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>TURBAÑO, O</b> (Boimente -lugar do Buio)<br />Significado e orixe incerta. Pode provir do tema paleoeuropeo (pre-céltico) <i>*turb- </i>ou <i>*turw-</i>, relacionado con hidrónimos e derivado da raíz indoeuropea <i>*ter- </i>"fregar, perfurar". Cf. p. 324 de E. Bascuas "<i>Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia</i>". 2006.<br />É importante destacar que a terminación -año aponta a unha antiga terminacion -an-io, incluíndo o sufixo -io, frecuentemente relacionado con hidrónimos prerromanos. Isto reforza esta hipótese.<br />Porén, tampouco se pode descartar que derive do latín turba, ou incluso do galego "turbar".</span><br />
<span face=""><br /><b>UCHEIRAS</b></span><b>, AS </b><span face="">(Valcarría, Boimente -lugar da Lama)</span><br />
<span face="">As ucheiras son as "pedras do forno". Talvez estea referido aos esteos (pedras laterais) dun dolmen, por veces tamén referido como furna ou "furna dos mouros".<br />Canto á etimoloxía, pode derivar do latín <i>ostia</i> 'porta', aínda que indicando "porteiras" nun significado distinto. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>VACARIZA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro) </span><br />
<span face="">O Catastro de Ensenada para Stgo e Sta Mª de Viveiro (1753) atesta este lugar ao mencionar os límites da freguesía:</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""> <i> ..."Camino Real da Silbarrosa al llegar al campo da Bacariza"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O termo "vacariza" é recollido polos dicionarios de galego co significado de "curtidoría de peles". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=vacariza&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span><div><span><span face=""><b style="font-family: arial;">VAL DE FLORES</b><span style="font-family: arial;"> (San Pedro de Viveiro)</span><br /><span style="font-family: arial;">Aínda que descoñecemos documentación antiga que o probe, pode tratarse dun *"Val de Froila", pois moitos "Flores" existentes actualmente na toponimia galegas remiten ao patronímico de orixe xermánica </span><i style="font-family: arial;">Froila</i><span style="font-family: arial;">. Cf. </span><a href="http://ruc.udc.es/dspace/bitstream/2183/7581/1/RGF_8_art_4.pdf" style="font-family: arial;">aquí</a><span style="font-family: arial;">.</span><br /><span style="font-family: arial;">Nicandro Ares indica como posibilidade o patronímico Flores ou Flórez, derivado dun </span><i style="font-family: arial;">Florius</i><span style="font-family: arial;">. Cf. N. Ares, "</span><i style="font-family: arial;">Estudos de toponimia galega</i><span style="font-family: arial;">", 2011. Non se explica por qué non evolucionou para Choiro, tal como ocorreu nos casos análogos de Chorente, Chavín, Chorexe, etc. Talvez fose un nome reintroducido despois do paso fl->ch-, aínda que non hai probas ao respecto.</span></span></span></div><div><br /></div><div><span><span face=""><br /><b style="font-family: arial;">VALDEMIRÓS </b><span style="font-family: arial;">(San Pedro de Viveiro)</span><br /><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Este lugar está atestado no ano 1396 </span></span><span style="font-family: arial;">como "Vilar de Miroes", </span><span style="font-family: arial;">nos Documentos da catedral de Lugo:</span></div><div><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: arial;"> <i> ".. fiigresia de San Pedro de Viveiro enno lugar hu chaman Vilar de Miroes, .."</i></span></span></div></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Xa tres séculos despois figura como "Baldemirós" no Catastro de Ensenada para Viveiro (1752), ao relatar o único muíño existente na freguesía:</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""> ...<i> "al sitio de Baldemirós" ..</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Debe proceder por tanto dun <i>Uillare Mironis</i>, sendo <i>Mironis</i> a forma en xenitivo do nome persoal Miro, nome de orixe xermánica (que tamén tiveron algúns reis suevos).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O Nomenclator rexistra varios topónimos "Mirós" en Galiza: un en Cartelle (Ourense), outro en Riós (Ourense), outro en Valdoviño (A Coruña).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br />Dada a atestación indicada de 1396, podemos descartar a hipótese de Nicandro Ares, dunha orixe en <i>Baldemirus</i>, e que o nome real é Valdemiros. con acento no "i".<br /></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>VALGUETA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face="">Diminutivo de "valga" </span><span face="">(do latín </span><i>vallica</i><span face="">),</span><span face=""> o cal pode remitir a unha valgada, un vale suave, un lugar en forma de val, entre dous montes.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>VASOIRAL, O</b> (Valcarría)<br /><div style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-family: arial;"><span face="">Está atestado no Catastro de Ensenada para Chavín (1753) ao mencionar os límites da freguesía:</span></span></div> <i> ..."rio abajo a la Barcia do batan al rego do Basoiral y al dos malates"...</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Igualmente no correspondente a Valcarría menciona como linde a <i>"Pasada do Basoiral".</i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><i><br /></i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O significado do topónimo alude a un abundancial de "vasoira". É un <i>unicum</i> na toponimia. Debeu indicar, por extensión de "vasoira" para "xesta", un lugar poboado de xestas, un xestal.<br />Nicandro Ares dálle a obvia mesma orixe, aínda que a interpreta como "basura, vertedeiro". Cf. N. Ares, "<i>Estudos de toponimia galega</i>". Vol I. 2011.<br /><br /><b>VELLEGAL, O</b> (Chavín)<br />"Bellegal" ou "Vellegal" significa algo similar a "fraga", no sentido de terreo pedregoso e abrupto. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=vellegato&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span></span><span face=""><b>VENTOSELLE </b>(Covas)<br />Derivado de <i>(uilla) Uendosildi</i>, que remite ao antigo posesor da uilla altomedieval (granxa, explotación agrícola). O topónimo deriva da forma en xenitivo dun posesor medieval chamado *<i>Uendosildus</i> ou chamada<i> </i></span></span><span face="">*</span><i>Uendosildi</i><span face="">. </span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">É un nome de orixe xermánica, co</span><span face=""><span face="">a típica formación bitmática xermánica, neste caso a partir do tema vened-, do protoxermánico *<i>wenedaz</i> "escravo" e do tema -ildi de *<i>heldjō</i> "batalla" , con infixo -s- (tal como ocorre en Regisille, Vistresille, etc).</span></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>VICÁS, OS</b> (Valcarría)<br />Ver "BICÁS".</span><br />
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>VIEIRO </b>(Vieiro)<br /><div>O topónimo "Vieiro" é frecuente en Galiza, con máis de vinte lugares con este nome.</div><div>A priori, podería tanto provir de <i>venario</i>, a partir do <i>latín</i> vena 'vea, veta' (quer de ferro, de auga, etc), como de <i>viario</i> 'camiño, carreiro, vrea'.</div><div> No entanto, Bascuas concluíu, a partir da documentación medieval, que a frecuencia de <i>venario</i> imponse, canto que <i>viario</i> aparece unha soa vez. Indica ademais que este derivado <i>venario</i> abonda na documentación medieval galega co sentido de "veta de ferro" (cf. p. 139 de E. Bascuas "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega", 2014).</div><div>É interesante notar que esta interpretación é coincidente co uso en portugués antigo (s.v. "vieiro", in Viterbo, "Elucidário", 1798).</div><div>En resumo, "Vieiro" debe indicar, por tanto, unha explotación mineira, probablemente de ferro, dada a súa proximidade coa antiga explotación mineira da Silvarosa. </div><div><br /></div><div>Na nosa opinión, debe descartarse a interpretacón de Nicandro Ares como derivado de <i>viarius</i> "referido a vía, camiño, verea", así como a de asocialo ao antropónimo <i>Viarius</i> (cf. p. 835 de N. Ares, "Estudos de toponimia galega", 2011).</div><br /><b>VIGO </b>(Landrove)<br />Este topónimo, moi frecuente en Galiza, provén do latín <i>vicus </i>'aldea'.<br /><br /><b>VILAMARCOL </b>(Magazos)<br />Este topónimo foi estudado por J. Piel, que o deriva de <i>Uilla Mercurii</i>, forma en xenitivo de <i>Mercurius</i>, <i> </i>o nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola) altomedieval que tería sido establecida neste lugar. É un nome de orixe latina.</span><br />
<span face=""><br />Alternativamente, Piel tamén indica a hipótese de<i> Uilla Marculli</i>, dun posuidor chamado <i>Marcullus</i>. No entanto, Piel cre que a primeira opción é máis probábel, por ser daquela <i>Mercurius </i>más frecuente. Cf. J. Piel.<i> "Novissimas achegas à história da tradição antro- toponomástica mais antiga latina no noroeste galaico", in "Verba" </i>11 (1984).<br /><br /><b>VILAMEÁ </b>(Valcarría)<br />Do latín <i>Uilla Mediana</i>. O termo "Mediana" pode indicar o adxectivo "mediana",</span><span face=""> </span><span face="">situada equidistante a algo</span><span face="">.</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>VILAR, O</b> (Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín, Covas, Galdo, Magazos)</span><br />
<span face=""><b>VILAR DE ARRIBA, O</b> (Covas, Galdo)</span><br />
<span face=""><b>VILAR DE ABAIXO, O</b> (Covas, Galdo)<br />O termo "vilar" inicialmente indicaba unha explotación agraria situada na estremeira dunha <i>uilla</i>, da cal se vai progresivamente escindindo ou esguizando ata adquirir entidade propia" (Cf. p. 221 de C. Baliñas. "<i>Do mito á realidade: a definición social e territorial de Galicia na Alta Idade Media (séculos VIII e IX)</i>"). </span><br />
<span face="">É moi probábel que na orixe de moitos dos topónimos baseados en "vilar" ou derivados proveñan de significados de carácter máis ben agronímico, máis que de núcleos habitados.<br />Porén, na actualidade, os dicionarios refiren a un "casarío", "aldea pequena, lugar pequeno", se ben tamén recollen o termo como "conxunto de terras a labradío, cercadas ou pertencentes a varios donos". Rivas Quintas rexistra en Vilalba a acepción "<i>Conjunto de fincas que siguen los mismos cultivos, polígono de labradíos</i>", e F. J. Rodríguez nesa mesma zona: "<i>heredad grande, que descansa y se aplica a centeno [...], de varios partícipes</i>". Unha acepción de Leandro Carré, que pasou logo para dicionarios posteriores, foi "Campo en barbeito ou restreva despois de recollido o froito".<br />Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=vilar&tipo_busca=lema">DdD</a>.<br /><br />Para o caso d'O Vilar pertencente a Galdo, é de notar que o Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía, refire a existencia dunha xurisdición independente para este Vilar.</span></span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b>VILANOVA </b>(Galdo)<br />Este topónimo corresponde na actualidade cunhas terras situadas ao noroeste de Guistilán e ao oeste do Rego de Bravoss.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">O nome remite á antiga existencia dunha <i>uilla</i> medieval<i> </i>(granxa, expotación agraria) existente neste lugar, que nalgún momento sería unha <i>uilla</i> "nova". No 1309 está atestado este lugar como <i>Villanoua</i>, nun documento que o bispo afora a metade dete casal, situado nas parroquias de Galdo e Landrove, en 250 marabedís anuais.</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">No mesmo documento manda construír unha ponte no "río dos Antes", que se corresponde co actual rego de Bravos, ao seu paso polo dito lugar (cf E. Cal, 1991. “De Viveiro en la Edad Media”, Estudios Mindonienses, 7, pp. 98-103).</span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><br /><b>VISO, O</b> (Boimente)<br />O topónimo "Viso", frecuente en Galiza, alude a un lugar elevado, con boa vista.</span><br /><br /><b>VIVEIRO </b>(Viveiro)<br /><div>O topónimo "Vieiro" debeu aludir a un lugar onde había un viveiro de árbores ou plantación.</div><div>Aparece atestado nun documento do Tombo de Lourenzá do ano 969:</div><div>".<i>. in terra<span style="white-space: pre;"> </span>Uiuario Veiga de Ferriol cum suis adiunctionibus..</i>." (cf. CODOLGA).</div><div><br /></div><div><b>VIZOSA, A </b><span face="">(Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span></div><div>O dicionario define "vizoso" como "Frondoso, fértil, vigoroso", o cal encaixa para un terreo.</div><div>Por outro lado, pode tratarse simplemente da referencia ao apelido dun antigo posesor. É unha construción típica na toponimia, que se adxectiva o nome para indicar o posesor. </div><div>O apelido "Vizoso", xa figura atestado en Galiza no século XIV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). De feito, segundo o CAG, é un apelido frecuente na Mariña.</div><div><br /></div>
</span><div>
<span style="font-family: arial;"><b>XANÍN </b>(Galdo)</span></div>
<div><span style="font-family: arial;"><span face="">Probablemente de <i>(uilla/agru) Sanini</i>, sendo <i>Sanini </i>a forma en xenitivo do nome dun posesor chamado <i>Saninus</i>, nome rexistrado na Idade Media en Galiza (cf. <a href="http://books.google.es/books?id=eslgphokZ7UC&pg=PA820&dq=%22saninus%22&hl=en&sa=X&ei=a_7eUseyKuPoygO46oGwCQ&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q=%22saninus%22&f=false">Toxostoutos</a>).<br />Ao non corresponder na actualidade cun núcleo de poboación, podería ser que a forma en xenitivo seguise a un<i> agru/fundu</i>; no entanto, é máis probábel que ese lugar tivese sido unha <i>uilla </i> (granxa, casal, explotación agrícola) altomedieval, tal como temos comprobado en moitos casos similares.</span><br /><span face=""><br /></span></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>XARAL, O</b> (Landrove)<br />Terras de "xabre" (terra areosa dura, xeralmente formada pola descomposición do granito). Na comarca, existen outros "Xaral" nas Negradas, nas Grañas do Sor, Muras, etc. Tamén "xuxarrido", de "xarrido" en Bares.<br /><br /><b>XARDÍN, O</b> (Galdo)</span><br />
<span face="">Significado obvio, probablemente nun sentido metafórico (positivo ou pexorativo), pois hai moitos topónimos "xardín" localizados en sitios non apropiados para ser un xardín (e.g. cando están lonxe de lugares habitados). Posiblemente o sentido figurado fose positivo, de estar situado ao abrigo dos ventos e posiblemente orientado para o sur.</span><br />
<span face="">Segundo Crespo Pozo, xardín tería a acepción de "horto, horta pequena" (cf. J. S. Crespo, "<i>Nueva contribución a un vocabulario castellano-gallego ..</i>". Vol II, 1979).</span><br /></span><div><span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><b>XIMARÁ</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro)</span><br />
<b>XIMARÁS </b><span face="">(Chavín -lugar das Cabeceiras de Chavín)</span><br /><span face=""><div>Topónimo orixinado en <i>(uilla) Uimarana</i>, remitindo ao nome do posesor da <i>uilla </i>(casal, granxa, explotación agrícola) altomedieval <i>Uimara</i>, nome de orixe xermánica. Esta hipótese, aínda que poida resultar estraña a evolución, está en coherencia con varias series de topónimos (cf. X. L. González, 2021. "O topónimo Ximarás e o seu elenco").</div>O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra varios Ximará, como en Xuances, e moitos topónimos similares, como Ximarás en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras</a>, <a href="http://toponimiaalfoz.blogspot.com.es/">Alfoz </a>e Cospeito. De orixe similar atópanse Ximarei en Cospeito, Xemaré en <a href="http://toponimiaxermade.blogspot.com.es/">Xermade</a>, </span></span><span style="font-family: arial;">Pena de Ximarao, en Cedeira, etc</span><span style="font-family: arial;">.</span></div><div><span style="font-family: arial;">O Catastro de Ensenada para Stgo e Sta Mª de Viveiro (1753) atesta A Ximará ao mencionar os límites da freguesía de Viveiro:</span></div><div><span style="font-family: arial;"><i> ... "sitio do areal y de alli por dicho rio al de Jimara, a la Peña do Osso y al sitio do Carballo blanco"...</i></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face=""><b><br />XIMARREIRA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Galdo)</span><br />
<span face=""><div>Está atestado no Catastro de Ensenada para Galdo (1752) ao establecer os límites da freguesía:</div> <i>.. "enel marco que se halla en el lugar de Jimarreira" ... </i></span></span></div><div><span style="font-family: arial;"><span face="">Tendo en conta que o topónimo "As Ximarreiras" existente no concello de Xove corresponde a unha ladeira/encosta, parece plausible asignarlle un significado relacionado con "sima", no sentido de "precipicio".<br />Esta hipótese tamén parece confirmarse neste caso de Galdo, onde hai un terraplén moi próximo ao lugar.<br />Talvez relacionado sexa o topónimo "As Ximeiras", que </span><span face="">recolle o </span><span face="">Proxecto Toponimia de Galicia en Palas de Rei.</span><br />
<span face=""><br /><b>XOTA</b></span><b>, A</b><span face=""> </span><span face="">(Vieiro)</span><br />
<span face="">Posiblemente aluda a un alcume "dereito como unha xota". A voz "xota" designa un vástago, un brote longo e dereito de árbore (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=xota&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><br />
<br />
<br />
<span face=""><br /></span></span></div>
<div>
<span style="font-family: arial;"><span face=""><br /></span>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></span>
<br /></div><div><br /></div>
</div>Xosé Gonzálezhttp://www.blogger.com/profile/16295748184812609511noreply@blogger.com4